Ήταν 24 Ιανουαρίου του 2012 – ακριβώς 11 χρόνια πριν – που έφυγε από κοντά μας τόσο αιφνίδια, όταν τραυματίστηκε θανάσιμα στη Δραπετσώνα από διερχόμενη μοτοσυκλέτα στο διάλειμμα των γυρισμάτων της νέας του ταινίας «Η άλλη θάλασσα», ο Θόδωρος Αγγελόπουλος.
Ο σπουδαίος σκηνοθέτης, με τις αξεπέραστες ταινίες (ο Θίασος θεωρείται παγκοσμίως μια από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών) και τα εμβληματικά πλάνα που μας μαγεύουν, έβαλε την Ελλάδα δυναμικά στον παγκόσμιο κινηματογραφικό χάρτη (για χρόνια ήταν ο μοναδικός έλληνας σκηνοθέτης, που δούλευε και διέμενε στην Ελλάδα, και ήταν τόσο δημοφιλής στο εξωτερικό). Αγαπήθηκε όσο λίγοι από το κινηματογραφόφιλο κοινό παγκοσμίως ενώ, δυστυχώς, στη χώρα του το μέγεθος της διάνοιάς του αναγνωρίστηκε σχετικά αργά.
Οι ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου μας διδάσκουν… Διδάσκουν σινεμά στους κινηματογραφιστές που ενέπνευσε και επηρρέασε (και είναι πολλοί) αλλά και στο κοινό που έμαθε σιγά – σιγά να ξεχωρίζει την ουσία του κινηματογράφου μέσα από το έργο του. Διδάσκουν ιστορία εθνική, βαλκανική, παγκόσμια χωρίς ρητορείες και εθνικιστικές κορώνες, με σκληρή αλήθεια και οικουμενικότητα. Μα, πάνω απ’ όλα, μας διδάσκουν και μας υπενθυμίζουν συνεχώς πώς να είμαστε άνθρωποι. Οι ταινίες του μας κάνουν καλύτερους. Καλύτερους κινηματογραφιστές, καλύτερους θεατές, καλύτερους ανθρώπους… και σήμερα, περισσότερο από ποτέ ο Θόδωρος Αγγελόπουλος μάς λείπει και το κενό που άφησε με το φευγιό του δεν είμαστε καθόλου σίγουροι ότι θα αναπληρωθεί ποτέ.
Μόνη μας παρηγοριά το έργο που μας “κληροδότησε”, ακριβή παρακαταθήκη και πολύτιμος θησαυρός για όλους μας
Γεννήθηκε στις 27 Απριλίου του 1935 στην Αθήνα. Τελείωσε Δημοτικό και Γυμνάσιο στην Αχαρνών με συμμαθητές και καλούς φίλους τους Αλέκο Φασιανό, Χρήστο Γιανναρά, Λευτέρη Παπαδόπουλο. Εισάγεται στη Νομική Σχολή Αθηνών το 1953 την οποία εγκατέλειψε στο πτυχίο το 1961 και έφυγε για τη Γαλλία όπου γράφτηκε στη Σορβόννη και παρακολούθησε μαθήματα γαλλικής φιλολογίας και φιλμολογίας από τους Ζορζ Σαντούλ και Μίτρι ενώ παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα εθνολογίας από τον Λέβι Στρος. Το 1962-63 έγινε δεκτός, μετά από εξετάσεις, στην περίφημη σχολή κινηματογράφου IDHEC και αποχωρεί λόγω σύγκουσης με τον καθηγητή της σκηνοθεσίας. Συνεχίζει τις σπουδές του στο Musee de l’homme κοντά στον εθνολόγο – σκηνοθέτη Ζαν Ρους, οπου διδάσκεται το σινεμά-ντιρέκτ.
Επιστρέφει στην Ελλάδα το 1964 και η επάνοδός του συνοδεύεται από αναίτιο ξυλοδαρμό από την αστυνομία καθώς βάδιζε ανύποπτος, κάτι που τονν επηρρέασε και άλλαξε τη διάθεση και τα σχέδιά του. Η σκηνοθέτις Τώνια Μαρκετάκη του προτείνει να συνεργαστεί με την εφημερίδα “Δημοκρατική Αλλαγή” ως κριτικός και δέχεται.
Η πρώτη του μικρού μήκους ταινία “Εκπομπή” πήρε το Βραβείο Κριτικών του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 1968. Το 1969 ίδρυσε με τον Βασίλη Ραφαηλίδη το περιοδικό “Σύγχρονος Κινηματογράφος” με θεωρητικά κείμενα για τον κινηματογράφο που παρακολουθούσε και σχολίαζε τη σύγχρονη πρωτοπορία. Σπουδαία ονόματα στη συντακτική επιτροπή όπως οι Τώνης Λυκουρέσης, Λάκης Παπαστάθης, Κώστας Σφήκας, Γιώργος Κόρρας, Ρούλα Μητροπούλου, Ρίτσα Ντάκου ενώ στην οργάνωση και διεκπεραίωση ο Παντελής Βούλγαρης.
Η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία “Αναπαράσταση” σαρώνει τα βραβεία του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 1971 ενώ της απονέμονται επίσης, το Βραβείο Ζωρζ Σαντούλ για την καλύτερη ταινία που προβλήθηκε στη Γαλλία, το Βραβείο Καλύτερης Ξένης Ταινίας στο Φεστιβάλ του Hyeres και Ειδική Μνεία της FIPRESCI στο Φεστιβάλ Βερολίνου.
Ακολουθούν οι “Μέρες του ’36” το 1972 που επίσης βραβεύεται στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, “Ο Θίασος” το 1974 που λαμβάνει 13 βραβεία σε παγκόσμια φεστιβάλ, ενώ έχει ανακηρυχτεί καλύτερη ταινία της δεκαετίας 1970 – 1980 από την ένωση κριτικών της Ιταλίας και ανάμεσα στις καλύτερες στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου από την FIPRESCI.
Επόμενες ταινίες οι “Κυνηγοί” με επίσημη συμμετοχή στο Φεστιβάλ των Καννών και Βραβείο Καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ του Σικάγο, ο “Μεγαλέξανδρος” που κέρδισε, μεταξύ άλλων, το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ Βενετίας, το “Ταξίδι στα Κύθηρα” που απέσπασε και το Βραβείο σεναρίου στις Κάννες, ο “Μελισσοκόμος” το 1986 με τον σπουδαίο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι που σήμανε την αρχή της συνεργασίας του με ηθοποιούς παγκόσμιου βεληνεκούς, το “Τοπίο στην ομίχλη” που απέσπασε Αργυρό Λιοντάρι στη Βενετία και το Βραβειο Φέλιξ Καλύτερης Ευρωπαϊκής Ταινίας, “Το μετέωρο βήμα του πελαργού” το 1991 ήταν ακόμη μια επίσημη συμμετοχή στο Φεστιβάλ των Καννών ενώ το 1995 με “Το βλέμμα του Οδυσσέα” και τον Χάρβει Καιτέλ στον πρωταγωνιστικό ρόλο κερδίζει το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών, το βραβείο της FIPRESCI αλλά και το Βραβειο Φέλιξ Καλύτερης Ταινίας της χρονιάς.
Ο Χρυσός Φοίνικας, μοναδικός για τη χώρα μας, ήρθε με το “Μια Αιωνιότητα και μία Μέρα” το 1998. Το 2004 ξεκινάει η Τριλογία του με “Το λιβάδι που δακρύζει” που βραβεύεται από τη FIPRESCI ως η καλύτερη ευρωπαϊκή ταινία και συνεχίζεται το 2009 με τη “Σκόνη του Χρόνου” και επίσημη συμμετοχή στο Φεστιβάλ του Βερολίνου. Το 3ο μέρος της Τριλογίας “Η Άλλη Θάλασσα” έμελλε να μην ολοκληρωθεί ποτέ καθώς σκοτώθηκε στα γυρίσματά της.
Γύρισε επίσης τα ντοκιμαντέρ “Χωριό ένα, κάτοικος ένας” το 1981 σε παραγωγή της ΥΕΝΕΔ που αναφέρεται στην εγκατάλειψη του χωριού Νέα Σεβαστεία του Νομού Θεσσαλονίκης από τον τελευταίο του κάτοικο και “Αθήνα, επιστροφή στην Ακρόπολη” το 1983 όπου παρουσιάζει την Αθήνα με μια διαφορετική οπτική, μέσα από την ιστορία και τον προσωπικό του μύθο σε ποίηση Σεφέρη, Λειβαδίτη και μουσική Χατζηδάκι, Κηλαηδόνη και Σαββόπουλου.
“Κάθε ταινία είναι μια σημαντική ανθρώπινη περιπέτεια… Η σημασία έγκειται στο αν από εξωτερική περιπέτεια μπορεί να μεταμορφωθεί σε εσωτερική…”
Πηγή φωτογραφιών και βιογραφικών στοιχείων: www.theoangelopoulos.com
