Στην κατάμεστη αίθουσα του Ολύμπιον πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 2 Νοεμβρίου η προβολή της ταινίας Η επιστροφή, την οποία τίμησαν με την παρουσία τους οι δύο λαμπεροί πρωταγωνιστές και εκλεκτοί καλεσμένοι του Φεστιβάλ, Ζιλιέτ Μπινός και Ρέιφ Φάινς, καθώς και ο σκηνοθέτης Ουμπέρτο Παζολίνι. Στην Επιστροφή, οι δύο σπουδαίοι ηθοποιοί ενώνουν δυνάμεις για τρίτη φορά στην καριέρα τους, μετά τις ταινίες Ανεμοδαρμένα ύψη και Ο Άγγλος ασθενής.
Την ταινία παρουσίασε ο επικεφαλής προγράμματος του Φεστιβάλ, Γιώργος Κρασσακόπουλος. «Χαιρόμαστε που παρουσιάζουμε μια ταινία που μας ενθουσίασε. Πρόκειται για μια απροσδόκητη μεταφορά της τελευταίας ραψωδίας της Οδύσσειας, η οποία πιστεύω πως θα σας αρέσει πολύ. Η επιστροφή θα κυκλοφορήσει στις ελληνικές αίθουσες στις 28 Νοεμβρίου από την εταιρεία διανομής Rosebud.21», δήλωσε αρχικά, προτού καλωσορίσει τους συντελεστές της ταινίας. Αμέσως μετά, στη σκηνή ανέβηκαν ο σκηνοθέτης της ταινίας, Ουμπέρτο Παζολίνι, οι πρωταγωνιστές Ζιλιέτ Μπινός και Ρέιφ Φάινς, ο συμπαραγωγός Κωνσταντίνος Κοντοβράκης, ο ηθοποιός Παύλος Ιορδανόπουλος και ο διευθυντής φωτογραφίας Μάριους Παντούρου.
Τον λόγο πήρε ο Ουμπέρτο Παζολίνι, ο οποίος απευθύνθηκε στο κοινό πριν την έναρξη της ταινίας. «Είναι τρομερό ότι βρισκόμαστε εδώ, όπως και το ότι φέρνουμε τον Όμηρο πίσω στην Ελλάδα. Θα έπρεπε να είχατε κάνει εσείς την ταινία! Αλλά χάρη στη Ζιλιέτ και στον Ρέιφ τη γυρίσαμε πρώτοι εμείς. Ελπίζω να σας ξαναδώ και μετά το τέλος της προβολής, ώστε να συζητήσουμε για την ταινία και να σας εμπνεύσουμε να διαβάσετε ξανά την Οδύσσεια. Να εμβαθύνετε ακόμη περισσότερο στην ιστορία από ό,τι το καταφέραμε εμείς. Θα ήθελα να ευχαριστήσω το ελληνικό καστ που εργάστηκε μαζί μας για πολλές εβδομάδες. Σε συνδυασμό με το τοπίο της Κέρκυρας, τα δέντρα, τη θάλασσα και τον αέρα, μας ενέπνευσαν και όλοι οι άνθρωποι που συμμετείχαν. Η ταινία κάνει πρεμιέρα στην Ελλάδα, οπότε ανυπομονούμε να δούμε αν θα την αξιολογήσετε θετικά ή αρνητικά», ανέφερε με χιουμοριστική διάθεση ο σκηνοθέτης.
Μετά το τέλος της προβολής ακολούθησε Q&A με τους συντελεστές. Σε ερώτηση για το πώς ξεκίνησε η «περιπέτεια» για τη δημιουργία της Επιστροφής, ο Ουμπέρτο Παζολίνι απάντησε σχετικά: «Ξεκίνησε πριν περίπου… 2000 χρόνια, αν δεν κάνω λάθος. Αν είσαι Ευρωπαίος, αλλά και όχι μόνο, η λογοτεχνία ξεκινά με τον Όμηρο. Ίσως νομίζετε ότι ο Όμηρος είναι δικός σας, ωστόσο είναι και δικός μας, είναι οικουμενικός. Δεν έχουμε μυθολογία στην Ιταλία, οπότε μεγαλώσαμε με τους γονείς μας να μας διαβάζουν ελληνική μυθολογία, και συγκεκριμένα αυτή την ιστορία που “μένει” μαζί σου, και στην πορεία του χρόνου ανακαλύπτεις σταδιακά στοιχεία με τα οποία συνδέεσαι. Η Οδύσσεια έχει να κάνει με την οικογένεια, με το να είσαι παιδί, γιος, μητέρα, πατέρας, ανδρόγυνο. Ήταν σημαντικό για μένα να επιχειρήσω το αλαζονικό και τρελό μου σχέδιο τού να ασχοληθώ με τον Όμηρο και να δημιουργήσω κάτι που να έχει νόημα τόσο για μένα όσο και για εσάς. Μάλιστα, με ένα κείμενο που το θεωρούμε ιερό. Ίσως το διαβάσαμε στο σχολείο και μετά το αφήσαμε κατά κάποιον τρόπο στους ακαδημαϊκούς και στους καθηγητές. Προσπαθήσαμε, λοιπόν, να το επαναφέρουμε στη ζωή μας», επισήμανε ο σκηνοθέτης.
Για τον τρόπο με τον οποίο προσέγγισε τον χαρακτήρα της Πηνελόπης μίλησε στη συνέχεια η Ζιλιέτ Μπινός. «Όταν με κάλεσαν να συμμετάσχω σε αυτή την ταινία απάντησα θετικά, γιατί αρχικά διάβασα το σενάριο και το αγάπησα σχεδόν αμέσως. Επιπλέον, το να δουλεύω με τον Ρέιφ ήταν πολύ ξεχωριστό για μένα. Μιλώντας με τον σκηνοθέτη, που είχε μια πολύ ξεκάθαρη οπτική για το πώς να αποδώσει την ιστορία, ήταν ενδιαφέρον για μένα να ενσαρκώσω μια γυναίκα που βιώνει ένα εσωτερικό ταξίδι με σκοπό να αντισταθεί στην απόγνωση, ενώ παράλληλα είναι γεμάτη από ελπίδα και θυμό. Όλα τα συναισθήματα ήταν εκεί. Με τη βοήθεια του Ουμπέρτο και του Ρέιφ, καθώς και ολόκληρου του καστ, κατάφερα να τα ξεκλειδώσω».
Τη σκυτάλη πήρε στη συνέχεια ο Ρέιφ Φάινς, μιλώντας για τη δική του επαφή και σχέση με τον χαρακτήρα του Οδυσσέα. «Όπως και ο Ουμπέρτο, έτσι κι εγώ, γνώρισα αυτόν τον μύθο σε μικρή ηλικία και αγάπησα τις ιστορίες για τον Τρωικό Πόλεμο, όπως και όλους τους χαρακτήρες. Χρόνια αργότερα, γνώρισα αυτόν τον υπέροχο σκηνοθέτη, ο οποίος είχε ένα πρότζεκτ που διέφερε από μια τυπική απόδοση της Οδύσσειας, καθώς ήθελε να επικεντρωθεί στο τέλος της ιστορίας. Το σενάριο των Έντουαρντ Μποντ και Τζον Κόλι δεν είναι κάτι που συναντάς συχνά. Δεν υπάρχει η Αθηνά για να καθοδηγήσει τον Οδυσσέα. Το σενάριο πλάθει έναν νέο, απογυμνωμένο και σκληρό κόσμο, ενώ παράλληλα μου άρεσε η αισθητική του Ουμπέρτο, ο οποίος δεν προσπάθησε απλώς να αναπαράγει την Οδύσσεια. Αντιθέτως, ερμήνευσε με τον δικό του τρόπο το τέλος της, προσφέροντάς μας περίπλοκες ψυχολογικές λεπτομέρειες. Ελπίζω να διαπιστώσετε πως αυτός ο Οδυσσέας είναι ένας άνδρας αποκομμένος από τον εαυτό του. Επιστρέφει στο σπίτι, δεν είναι όμως σίγουρος ότι μπορεί να παραμείνει εκεί. Δεν είναι σίγουρος ότι μπορεί να πολεμήσει τους εχθρούς του. Αδυνατεί να αποκαλύψει την ταυτότητά του στη γυναίκα του. Έχει αυτό που ονομάζουμε μετα-τραυματικό στρες, από τον πόλεμο που έχει κατασπαράξει την ψυχή του. Όλα αυτά τα στοιχεία που έφερε ο Ουμπέρτο στο προσκήνιο, σε συνδυασμό με την κινηματογράφηση του Μάριους Παντούρου, με ενθουσίασαν. Όλα λοιπόν ξεκίνησαν με το υπέροχο σενάριο και τους ηθοποιούς. Πιστεύω πολύ στον κόσμο που δημιούργησε ο Ουμπέρτο».
Σε ερώτηση προς τους πρωταγωνιστές για το κατά πόσο επέλεξαν την ταινία επειδή θα είχαν την ευκαιρία να θα παίξουν ξανά μαζί, η Ζιλιέτ Μπινός έκανε αρχικά μνεία στη συνύπαρξή τους στον Άγγλο ασθενή. Πιο συγκεκριμένα, απευθυνόμενη στον Ρέιφ Φάινς, του είπε χιουμοριστικά «σε γιατρεύω κάθε φορά», ενώ στη συνέχεια έσπευσε να προσθέσει: «Νιώθω μεγάλη ευθύνη και χαρά γιατί είναι τόσο υπέροχο να υποδύομαι αυτή τη γυναίκα. Το πώς είναι να περιμένεις κάποιον να επιστρέψει. Όλα ήταν πολύ ιδιαίτερα στην ταινία, σε συνδυασμό με το σενάριο, τη ματιά του Ουμπέρτο, τον Ρέιφ και όλους τους ηθοποιούς. Ο Ουμπέρτο ήθελε να ξεφορτωθεί όλα τα επιφανειακά και συμβατικά στοιχεία, με αποτέλεσμα να γυρίσει μια υπέροχη ταινία. Ήθελε να βρει την ουσία των χαρακτήρων και να τους κάνει αληθινούς, προσιτούς και συναισθηματικά ανοιχτούς. Είμαστε φίλοι με τον Ρέιφ εδώ και πολλά χρόνια, επομένως δεν υπήρχε ο παραμικρός καταναγκασμός μεταξύ μας». Από την πλευρά του, ο Ρέιφ Φάινς ανέφερε σχετικά: «Είμαστε φίλοι με τη Ζιλιέτ από πολύ παλιά, ακόμη και πριν τον Άγγλο ασθενή, και οι ενέργειές μας ενώνονται. Είναι ενδιαφέρον ότι στην Οδύσσεια προσεύχονται στους θεούς, θυσιάζονται. Αυτή η ιδέα, πως μια άλλη δύναμη σε καθοδηγεί, ένας αέρας που όταν βγαίνεις εκτός πορείας σε επαναφέρει στον δρόμο σου, ήρθε στο προσκήνιο όταν συζητούσαμε πως θα δουλέψουμε ξανά μαζί. Αυτός ο αέρας μάς έφερε και πάλι κοντά».
Όσον αφορά για το αν έκαναν κάποια συγκεκριμένη έρευνα στην προετοιμασία για τους ρόλους που υποδύθηκαν, ο Ρέιφ Φάινς επισήμανε: «Δεν έκανα έρευνα, διότι το πρώτο βήμα είναι η φαντασία σου. Όταν παίζεις ρόλους που κουβαλούν ένα βαρύ φορτίο και τους οποίους έχουν ερμηνεύσει άλλοι ηθοποιοί στο παρελθόν, πρέπει να αφήσεις τα πάντα πίσω σου και να καταλήξεις σε μια νέα προσέγγιση. Ο σκηνοθέτης σε καθοδηγεί προφανώς με ιδέες, αλλά πάνω απ’ όλα πρόκειται για μια δική σου εσωτερική διεργασία. Πρέπει να είσαι ανοιχτός με τους άλλους ηθοποιούς γιατί καμία έρευνα δεν μπορεί να σε προετοιμάσει για το πώς θα αντιδράσει η Ζιλιέτ Μπινός. Έπρεπε να αποπνέω σωματική και ψυχική κόπωση στον ρόλο, και έχω την αίσθηση ότι ακολούθησα πρωτίστως το ένστικτό μου». Όσο για το τι τον δυσκόλεψε περισσότερο στον ρόλο του Οδυσσέα, ο διάσημος άγγλος ηθοποιός ανέφερε πως «ο ήρωας μου είναι σε μάχη με τον εαυτό του, οπότε το να προσεγγίσω αυτή την ψυχική κατάσταση αποτελούσε πρόκληση, δεδομένου ότι δεν έχουμε να κάνουμε με έναν συνηθισμένο πολεμιστή. Ο συγκεκριμένος άνδρας δεν γνωρίζει πώς πρέπει να κινηθεί, βρίσκεται σε σύγχυση. Παλεύει να μάθει και να ανακαλύψει από την αρχή το ποιος είναι, και αυτή ακριβώς ήταν η δυσκολία».
«Οι λίγες μέρες που πέρασα στην Κέρκυρα ήταν πολύ σημαντικές για να νιώσω καλύτερα το τοπίο. Οι μνήμες, η φαντασία και το τι συμβαίνει τώρα –γιατί η υποκριτική είναι η τέχνη τού τώρα– με βοήθησαν. Έκανα μια συμφωνία με τον Ουμπέρτο. Είχε πολύ συγκεκριμένες ιδέες για το πώς ήθελε να υποδυθώ τον ρόλο μου και έπρεπε να βρω τρόπους για να του αλλάξω γνώμη. Η συμφωνία μας ήταν ότι στις τρεις πρώτες σκηνές θα μπορούσα να προσεγγίσω τον ρόλο όπως θέλω εγώ, χωρίς υποδείξεις ή κατευθυντήριες γραμμές. Ακολούθησα την καρδιά μου, καθώς είχα εκφραστική ελευθερία. Αν δεν του άρεσε η προσέγγισή μου, στην τέταρτη σκηνή θα έκανα ό,τι μου ζητούσε εκείνος», προσέθεσε η Ζιλιέτ Μπινός.
Ο Ουμπέρτο Παζολίνι σχολίασε στη συνέχεια πως «η Ζιλιέτ ήταν φανταστική και γενναιόδωρη με τον ρόλο της, και είχε σχεδόν πάντα δίκιο. Έβλεπα τις σκηνές που έχουν γυριστεί και σκεφτόμουν πως είναι καλύτερες από τον τρόπο με τον οποίο τις είχα στο μυαλό μου». Όσο για το αν υπάρχει κάποιος άλλος ήρωας της ελληνικής μυθολογίας που θα ήθελε να μεταφέρει στην μεγάλη οθόνη, ο σκηνοθέτης της ταινίας δήλωσε: «Πρέπει να αφήσουμε στους κινηματογραφιστές από την Ελλάδα την υποχρέωση να ασχοληθούν με αυτή τη θεματική».
Λίγα λόγια για την ταινία:
Η επιστροφή αντλεί έμπνευση από την επική ιστορία του γυρισμού του Οδυσσέα στην Ιθάκη. Είκοσι χρόνια μετά την έναρξη του Τρωικού Πολέμου, ο Οδυσσέας (Ρέιφ Φάινς) ξεβράζεται στις ακτές της πατρίδας του, παντελώς αγνώριστος και ταλαιπωρημένος. Στο μεταξύ, πολλά έχουν αλλάξει στο νησί του από τότε που έφυγε. Η αγαπημένη του Πηνελόπη (Ζιλιέτ Μπινός), είναι φυλακισμένη στο ίδιο της το σπίτι, κυνηγημένη από τους φιλόδοξους μνηστήρες που την πιέζουν να επιλέξει νέο σύζυγο. Ο γιος τους, ο Τηλέμαχος, που δεν γνώρισε ποτέ τον πατέρα του, κινδυνεύει από τους μνηστήρες, οι οποίοι τον βλέπουν ως εμπόδιο στην ανελέητη καταδίωξη της Πηνελόπης και του θρόνου. Ο Οδυσσέας καλείται να αντιμετωπίσει το παρελθόν και τις πληγές του για να βρει τη δύναμη να σώσει την οικογένεια και το βασίλειό του.