O ΡΟΜΠΕΡΤ ΤΖΟΟΥΝΣ είναι ένας κορυφαίος μοντέρ του αμερικάνικου σινεμά, ο οποίος προτάθηκε τρεις φορές για Οσκαρ, χωρίς να κερδίσει, για μνημειώδη φιλμ όπως το «Είναι ένας τρελός, τρελός, τρελός κόσμος» του Στάνλεϋ Κράμερ, το «Μάντεψε ποιος θάρθει το βράδυ» πάλι του Κράμερ και το «Αυτή η γη είναι δική μου γη» (Bound for glory) του επίσης μοντέρ που μετά πέρασε στη σκηνοθεσία, του ΧΩΛ ΑΣΜΠΥ- ο ΑΣΜΠΥ δεν πήρε Οσκαρ ως σκηνοθέτης, είχε πάρει όμως ΟΣΚΑΡ για ΜΟΝΤΑΖ στο «ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ» (In the heat of the night) του Νόρμαν Τζούισον.
του Παναγιώτη Τιμογιαννάκη
Ο Ρόμπερτ Τζόουνς λοιπόν, δεν πήρε Οσκαρ ως μοντέρ, πήρε όμως ΟΣΚΑΡ ΣΕΝΑΡΙΟΥ για τον «ΓΥΡΙΣΜΟ» (Coming home) του άλλοτε συναδέλφου του στο μοντάζ, ΧΩΛ ΑΣΜΠΥ.
Κι αυτό πως έγινε; Ο Τζόουνς είναι και παραγωγός και μοντέρ και «screen doctor» ενίοτε- ελεγκτής (διορθωτής, αν θέλετε) σεναρίων. Μέσα από το ΜΟΝΤΑΖ ελέγχει, παρεμβαίνει, «διορθώνει». Στον «Γυρισμό» είχαν το αρχικό σενάριο της ΝΑΝΣΥ ΝΤΟΝ, που ήταν σαν δύο παράλληλες ιστορίες ζευγαριών, μέσα από τα μετόπισθεν του Πολέμου στο Βιετνάμ.
Όμως, κάτι δεν τους λειτουργούσε και τότε κάλεσαν τον κορυφαίο ΔΙΑΣΚΕΥΑΣΤΗ σεναριογράφο ΓΟΥΑΛΝΤΟ ΣΟΛΤ (που είχε πάρει ΟΣΚΑΡ για τον «ΚΑΟΥΜΠΟΥ ΤΟΥ ΜΕΣΟΝΥΚΤΊΟΥ» κι υποψηφιότητα για το «Σέρπικο» ώστε να «ΔΙΑΣΚΕΥΑΣΕΙ», να κάνει διορθώσεις και προσθήκες στην ιστορία, όπως έκανε όταν διασκεύαζε βιβλία σε σενάριο.
Βγήκε ένα εντελώς διαφορετικό σενάριο , που ικανοποίησε αλλά πάλι κάπου ένιωθαν ότι σκόνταφτε, ότι δεν λειτουργούσε στην εντέλεια. Και τότε ο πρώην μοντέρ και νυν σκηνοθέτης ΧΟΛ ΑΣΜΠΥ, κάλεσε τον μοντέρ ΡΟΜΠΕΡΤ ΤΖΟΟΥΝΣ και του ζήτησε να κάνει παρεμβάσεις στο σενάριο ΜΕ ΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΑΖ. Αποτέλεσμα: Βγήκε αυτό το ΥΠΕΡΟΧΟ ΠΡΑΓΜΑ που λέγεται «Ο ΓΥΡΙΣΜΟΣ» και μαζί με τα ΟΣΚΑΡ ΗΘΟΠΟΙΑΣ στην ΤΖΕΗΝ ΦΟΝΤΑ και τον ΓΙΟΝ ΒΟΪΤ κέρδισε και το ΟΣΚΑΡ ΣΕΝΑΡΙΟΥ.
Credit σεναριογράφου πήραν κι οι τρεις που το έγραψαν στα διάφορα στάδια (παρόλο ότι υπήρξαν και πικρίες αλλά αυτά δεν μας ενδιαφέρουν) κι ο Τζόουνς βρέθηκε με Οσκαρ σεναρίου στο οποίο είχε παρέμβει με τη λογική του μοντάζ. Προσέξτε όμως και κάτι ενδιαφέρον: Ότι ο πρώην μοντέρ σκηνοθέτης Ασμπυ, δεν κατέφυγε στο μοντέρ της ταινίας, τον Ντον Ζίμερμαν να παρέμβει και να κάνει τις διορθώσεις», δεν ήθελε να του αποσπάσει την προσοχή από το μοντάζ που θα έκανε για την ταινία, ωστόσο σε μοντέρ κατέφυγε για «να τελειώνουμε». Διότι ο Ασμπυ, που έκανε κάποιες καλές ταινίες ως σκηνοθέτης, δεν έπαψε ποτέ του να σκέφτεται και να λειτουργεί ως μοντέρ. Δεν φώναξε δηλαδή τρίτο σεναριογράφο αλλά φώναξε ΜΟΝΤΕΡ ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ.
Αυτός ο Τζόουνς λοιπόν κάποτε μου έκανε ένα ΜΑΘΗΜΑ περί ΗΘΟΠΟΙΑΣ για το πώς την βλέπουν και την εξετάζουν οι ΜΟΝΤΕΡ. Μου ακύρωσε σχεδόν όλους τους ηθοποιούς θεατρικών καταβολών, ότι παίζουν αντικινηματογραφικά, ότι παίζουν «μετωπικά» προς την κάμερα επειδή έτσι έχουν μάθει από τη Σκηνή του θεάτρου κι ότι οι σκηνοθέτες τους το αφήνουν αυτό επειδή αυτό ξέρουν. «Αυτό όμως είναι ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ για τη δουλειά του μοντέρ» μου είχε πει , «είναι όλεθρος για το ΜΟΝΤΑΖ διότι δεν ξέρεις από πού να κόψεις και να ράψεις ώστε να στήσεις μια σκηνή, να δημιουργήσεις μια σκηνή ή και να σώσεις μια σκηνή» . Και το Επιμύθιο: Οι μοντέρ σπανίως ψηφίζουν για Οσκαρ, θεατρικό ηθοποιό. Επειδή δεν μπορούν να τον «συμμαζέψουν».
Θεώρησα ότι το παραπάνω αφήγημα είναι πολύ χαρακτηριστικό για την πλατειά έννοια της ΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ MΟΝΤΑΖ, και για το μέχρι που, απλώνεται. Διότι χωρίς μοντάζ, δεν έχεις ταινία, έχεις μόνο πλάνα.
Πάμε να δούμε τις φετινές υποψηφιότητες
ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ
1«ΚΟΝΤΡΑ ΣΕ ΟΛΑ» (Ford V Ferrari)- Μάικλ ΜακΚάσκερ, Αντριου Μπάκλαντ
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Πρώτη υποψηφιότητα για τον Μπάκλαντ, δεύτερη για τον ΜακΚάσκερ (είχε προταθεί και για το «Walk the line»,που ήταν του ίδιου σκηνοθέτη, του Τζέημς Μάνγκολντ)
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Από τη στιγμή που ο σκηνοθέτης Τζέημς Μάνγκολντ, , για οδηγό του στη σκηνοθεσία, είχε επιλέξει τη φράση «σε κάθε αλλαγή ταχύτητας, σε κάθε στροφή», οι μοντέρ αναλάμβαναν να δώσουν ως φιλμ αυτή τη φράση. Με πρωταγωνιστές τους ηχολήπτες , όλων των ειδικοτήτων. Την «παράνοια» της ταχύτητας, τις αλλαγές «στροφών», τον ίλιγγο της οδήγησης κι ενδιαμέσως τους ανθρώπους να παρεμβάλλονται με τα εκφραστικά πλάνα τους ώστε το έργο να είναι ένα δράμα εν μέσω αλλαγής ταχυτήτων και στροφών, οι μοντέρ είχαν να δώσουν αυτή την ένταση των αυτοκινήτων, με τους «στρίγκλικους» ήχους αλλά κι ενδιάμεσα τα άπειρες ανάσες ώστε το έργο να μην είναι μια διαρκής κούρσα αλλά ένα δράμα, όχι όμως βαρύ, ώστε να χρειάζονται τα ανάλογα πλάνα για τους ηθοποιούς, όπου οι άνθρωποι αγωνιούν στην «κάθε αλλαγή ταχύτητας, στην κάθε στροφή»
2. «Ο ΙΡΛΑΝΔΟΣ» (The Irishman)- Θέλμα Σουνμέηκερ
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Η γυναίκα που έμαθε σινεμά στον Σκορσέζε. ΤΡΙΑ ΟΣΚΑΡ έχει ΠΑΡΕΙ, ΚΑΙ ΤΑ ΤΡΙΑ για ταινίες του ΜΑΡΤΙΝ ΣΚΟΡΣΕΖΕ: «ΟΡΓΙΣΜΕΝΟ ΕΙΔΩΛΟ» (1981), «AVIATOR» (2005), «Ο ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΟΔΟΤΗΣ» (2007)
Η φετινή είναι η όγδοη υποψηφιότητα της, πάλι με τον Σκορσέζε , κι όλες οι υποψηφιότητες της ήταν για ταινίες του Σκορσέζε: «Τα καλά παιδιά» (1991), «Οι συμμορίες της Νέας Υόρκης», «Hugo» (2012), πλην της πρώτης της, που είναι πριν εμφανιστεί ο Σκορσέζε, ήταν για το «Woodstock» (1971)
TAYTOTHTA ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Και μόνο οι παραπάνω τίτλοι, δείχνουν τι είδους συνεργασία υπάρχει ανάμεσα τους. Η Σουνμέηκερ, τουλάχιστον στα πρώτα αρκετά φιλμ, όχι μόνο «έκοβε» αλλά κι υποδείκνυε στον Σκορσέζε ρυθμούς. Δείτε λοιπόν με τους παραπάνω τίτλους, πως ό,τι είδαμε από εκείνον, ήταν και δικό της. Δείτε και φέτος πόσο συμβάλλει με το μοντάζ της στην υλοποίηση της σκηνοθετικής του γραμμής που είναι εντελώς διαφορετική από τις προηγούμενες. Τι ηθελημένα «αργό» μοντάζ έχει κάνει ώστε να βγει αυτή η γεροντική νωχέλεια , για την οποία έχω γράψει τόσες φορές φέτος, που είναι κι η σκηνοθετική γραμμή Σκορσέζε για τον «Ιρλανδό», ένα έργο γκάνγκστερς μεν, γερόντων δε και πολύ μα πολύ κουρασμένων.
3.«ΤΖΟΤΖΟ» (Jo Jo Rabbit)- Τομ Ηγκλς
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Πρώτη υποψηφιότητα
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Πόσο δύσκολο πράγμα είναι να «κόψεις» κωμωδία. Και μάλιστα όχι κωμωδία ταχύτητας με τα γκανγκς στη σειρά αλλά κωμωδία σύνθετη που δεν είναι κι επακριβώς κωμωδία και περιέχει και δραματικά στοιχεία και πρέπει να κόψεις στο ακριβές σημείο που δεν θα καεί το αστείο, σε ένα άλλο ακριβές σημείο πιο κάτω όπου έχεις δραματικό υλικό και δεν πρέπει να αφήσεις τη σκηνή να ξεφύγει προς το δράμα και να δημιουργηθεί νόθευση στο αποτέλεσμα και στις προθέσεις του σκηνοθέτη, συγχρόνως να της δώσεις ρυθμό εσύ ο μοντέρ με τις δικές σου πρωτοβουλίες, κι επίσης να φροντίσεις να προβάλεις και τις ερμηνείες των ηθοποιών από τις οποίες πρέπει να προέλθει ατμόσφαιρα ή κατάσταση, να πρέπει να δένεις τη γλυκύτητα της Σκάρλετ Γιόχανσον με τις αντιδράσεις του παιδιού ώστε να βγει η απαιτούμενη ζεστασιά και κατόπιν να μοντάρεις τις σκηνές του παιδιού που πήρε τη ζεστασιά ώστε να αισθάνεται ο θεατής ότι και το παιδί αυτή τη ζεστασιά μεταδίδει. Αυτό είναι το «ΤΖΟΤΖΟ» (Jo Jo Rabbit) κι υπεύθυνος για αυτό το αποτέλεσμα είναι ο μοντέρ του, ο οποίος είναι και νεαρός…
4.«JOKER»- Τζεφ Γκορθ
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Πρώτη υποψηφιότητα
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Η φωτογραφία μπορεί να έδωσε την όψη αλλά τη ραχοκοκαλιά αυτού που ήθελε ο σκηνοθέτης Τοντ Φίλιπς να είναι η ταινία του, το έδωσε το μοντάζ. Αυτό μας φέρνει κοντά τον Γιόακιν Φινιξ να μας περνά τον ηλεκτρισμό του, αυτό προβάλει την ηθοποιία του που ξέρει πόσο να τον κρατήσει κι από πού να τον «κόψει», αυτό μας έβαλε στη λογική της «όψης» ότι δεν βλέπουμε ένα blockbuster αλα Marvel μα βλέπουμε ένα δράμα με έντονο το στοιχείο της περιπέτειας,μιας Νέας Υόρκης γκρίζας και «βρώμικης», αυτό συνέβαλε με το ρυθμό του στο να μας μεταδοθούν οι συγκινήσεις και να μας γεννηθούν οι όποιες σκέψεις.. Τι το κάνεις αυτό το μοντάζ;
5.«ΠΑΡΑΣΙΤΑ» (Parasites)- Τζίνμο Γιάνγκ
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΟΣΚΑΡ: Πρώτη υποψηφιότητα
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ: Μοντάζ που βγαίνει από Σενάριο! Ευχαριστώ πολύ… Μόνο που αυτό το σενάριο έτσι όπως είναι γραμμένο, με τις σύντομες σκηνές του να εναλλάσσονται ή με τις μεγάλες σεκάνς να κατατεμαχίζονται στο ντεκουπάζ, το μοντάζ έρχεται και συνεπαίρνει. Το σενάριο είναι που συνεπαίρνει κι ο σκηνοθέτης βασιζόμενος σε αυτό το μοντάζ κάνει την ταινία να συνεπαίρνει, και το θεατή να έχει κατακτηθεί από το ρυθμό αλλά κι από την περιεκτικότητα.
ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ: Τα «ΠΑΡΑΣΙΤΑ» έχουν κάνει μεγάλη αίσθηση και το Βραβείο από το Σωματείο των Μοντέρ, τους δίνει προεξέχουσα θέση, το οποίο μοντάζ τους θα συγκινήσει και Σεναριογράφους ώστε να το ψηφίσουν. Εννοείται κι οι Σκηνοθέτες θα του δώσουν ψήφους. Το επισήμως αντίπαλο «ΚΟΝΤΡΑ ΣΕ ΟΛΑ» μάλλον από τον Ηχο θα δει προκοπή, παρόλο ότι οι Μοντέρ εντός Ακαδημίας δεν θα το αφήσουν έτσι και ίσως «παρασύρουν» κι άλλους. Ωστόσο, και το μοντάζ του «JOKER» τις ψήφους του θα τις πάρει. Κι από Ηθοποιούς. Θέλουν να τους μοντάρει κάποιος έτσι όπως μόνταρε ο Τζεφ Γκορθ τον Γιόακιν Φίνιξ.
Παναγιώτης Τιμογιαννάκης
ΠΗΓΗ: pantimo.gr