43ο Φεστιβάλ Δράμας: Παρουσίαση σκηνοθετών την Πέμπτη και Αίθρια Λογοτεχνικά Απογεύματα της Τετάρτης

Οι παρουσιάσεις των σκηνοθετών στο 43ο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας συνεχίστηκαν στο θερινό κινηματογράφο Αλέξανδρος. Με όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας και με τις υπέροχες συνθήκες που δημιουργούνται από τα δέντρα τα οποία περιβάλλουν το χώρο, το Q&A των σκηνοθετών φέτος έχει έναν διαφορετικό χαρακτήρα. Τις παρουσιάσεις επιμελείται ο Δημήτρης Πάντσος.

«Στα βήματα της» της Αναστασία Κρατίδη

Στις δυσκολίες που αντιμετώπισε στα γυρίσματα της ταινίας της, αναφέρθηκε η Αναστασία Κρατίδη κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της. Η ταινία γυρίστηκε στις φυλακές Αλμυρού στη Μαγνησία, με δυσκολίες και διάφορους περιορισμούς ως προς την απεικόνιση των φυλακών. Αναφερόμενη στην υπόθεση, η κ. Κρατίδη ανέφερε πως «η πραγματικότητα της ζωής πολλές φορές ξεπερνάει κάθε φαντασία». Η πρωταγωνίστρια της ταινίας της, πρώην φυλακισμένη που προσπαθεί να βρει την κανονικότητά της, μπαίνει στο βουστάσιο των αγροτικών φυλακών ως συλλέκτης γάλακτος στο πλαίσιο ενός προγράμματος κοινωνικής επανένταξης. Εκεί συναντά κάποιον που θα της αλλάξει τη ζωή. Παρούσα στην παρουσίαση ήταν η πρωταγωνίστρια Μαντώ Γιαννίκου.

«Ανάπαυσις» του Δημήτρη Παπαγιαννόπουλου.

Μετά από μία ανάγνωση του «Η Ζωή εν Τάφω» του Στρατή Μυριβήλη, ο Δ. Παπαγιανόπουλος ξεκίνησε τη συγγραφή του σεναρίου της ταινία. «Πρόκειται για μια αντιπολεμική ταινία γυρισμένη στην Πάρνηθα, αν και το καλύτερο θα ήταν να ήμασταν σε κάποιο από τα βουνά της Βόρειας Ελλάδας, όπου και θεωρητικά λαμβάνουν χώρα τα όσα βλέπουμε κατά την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου» σημείωσε ο κ. Παπαγιαννόπουλος. «Ενώ έχουμε δει άπειρες ταινίες για τον Δεύτερο Παγκόσμιο, γνωρίζουμε λίγα για τον Πρώτο».Στην ταινία του η αντίφαση του πολέμου και της ειρήνης προκύπτει μέσα από την αντίθεση του δάσους που εκφράζει την ‘Ανοιξη, τον έρωτα, τη ζωή και των χαρακωμάτων που εκφράζουν τον θάνατο.

«Ίσκιωμα» του Κώστα Γεραμπίνη

Την ταινία ο Κώστας Γεραμπίνης κλήθηκε να τη σκηνοθετήσει, καθώς το σενάριο δεν ήταν γραμμένο από τον ίδιο, αλλά από τον γνωστό συγγραφέα Δημοσθένη Παπαμάρκο σε συνεργασία με τον Χρήστο Κωνσταντακόπουλο. Ήταν ωστόσο μία πρόκληση για αυτόν καθώς «από τον αστικό ρεαλισμό των προηγούμενων ταινιών μου, περασα σε ένα τοπίο της επαρχίας, στα βουνά και τα κριάρια». Ο σκηνοθέτης πέρασε αρκετό χρόνο με αγρότες και κτηνοτρόφους στην περιοχή του Γραμματικού. Και στην πορεία συνειδητοποίησε πως του αρέσει η ζωή στην επαρχία. «Με ενδιαφέρει αυτή η λεπτή γραμμή που χωρίζει την πόλη από την επαρχία». Απαντώντας σε ερώτημα για το αν η ταινία το «Ίσκιωμα» θα μπορούσε να ήταν η αρχή μιας μεγάλης μήκους ταινίας η απάντηση του ήταν κατηγορηματική: ΟΧΙ!

Η ταινία του, συνειδητά, αφήνει πολλά περιθώρια ερμηνειών και εξηγήσεων για το τέλος.

«Teo, ο γείτονάς μου» του Χρήστου Καρτέρη

Ο πρωταγωνιστής, υπαρκτό πρόσωπο, ζει πενήντα μέτρα μακρία από το σπίτι του σκηνοθέτη και όπως είπε ο κ. Καρτέρης η προσέγγιση έγινε σε ένα μπουγατσοπωλείο στη γειτονιά, όπου έγινε και η πρόταση για την ταινία. Ο Τεό δέχθηκε την πρόκληση και το αποτέλεσμα είναι ένα ντοκιμαντέρ γυρισμένο με φροντίδα μέσα στο σπίτι του. Μεγάλη, όπως είπε, ήταν η προσπάθεια που κατέβαλε ο Χρήστος Καρτέρης ώστε να μην παραβιάσει τον προσωπικό χωρο του πρωταγωνιστή του και να μην τον εκθέσει. Κάτι που το κατάφερε δίνοντας όμως παράλληλα και μια πλήρη εικόνα της πολύ ιδιαίτερης προσωπικότητας του. «Τελικά καλά τα λέω… Δε λέω βλακείες…» ήταν τα λόγια ικανοποίησης του Τεό όταν είδε το αποτέλεσμα.

«54/Η τυφλή χελώνα και η απέραντη θάλασσα» της Ισαβέλλας Μαργάρα

Η ταινία εκφράζει την έντονη ανάγκη της σκηνοθέτριας να επαναπροσδιορίσει τον χρόνο μέσα από τον συμβολισμο της χελώνας που περπατάει αργά: «Είχα ανάγκη να κατεβάσω ταχύτητα, κόντρα στις τρομακτικές ταχύτητες της σύγχρονης ζωής».. Μία ανάγκη που όπως είπε της δημιουργήθηκε παρατηρώντας έναν πίνακα του Minoan Cretan με τίτλο «Civilization». Όπως παρατήρησε η σκηνοθετις, «στον πίνακα αυτό υπήρχε μια «σφιγμένη» γυναίκα με έντονο βλέμμα, κι ένας άντρας σε ένα γυάλινο ασανσέρκι α πό πίσω τους οι ουρανοξύστες μιας πόλης. Η γυναίκα ήταν καλοντυμένη αλλά τρομοκρατημένη, ενώ ο άντρας ήταν με στολή εργασίας, ήρεμος και σαν να είχε ένα χαμόγελο». Μέσα από αυτή την αντίθεση και παράλληλα με την εμπειρία του θανάτου πρόσφατη, η σκηνοθέτις, που εργάζεται ως ιατρός, προχώρησε στην υλοποίηση της ταινίας.

«Απόδραση από τον εύθραυστο πλανήτη» του Θανάση Τσιμπίνη

Η ταινία του θα μπορούσε κάλλισυα να χαρακτηριστεί και ως προφητική καθώς το σενάριο, το οποίο εγραψε το 2017, μιλά για γενικευμένη χρήση της μάσκας λόγω μιας πανδημίας. Για αυτό και ο Θανάσης Τσιμπίνης ξεκίνησε την παρουσίασή του λέγοντας χαριτολογώντας σε ένα κοινό που φορούσε μάσκες: «Ειλικρινά σας το λέω, δε γνώριζα κάτι για το σήμερα!» Στην ταινία του ο κόσμος προσπαθεί να προστατευτεί από ένα ροζ θανατηφόρο νέφος. Δύο άντρες συναντιούνται, έλκονται ερωτικά, και αποφασίζουν να περάσουν μερικές στιγμές μαζί στον όσο χρόνο τους απομένει καθώς το περιβάλλον γίνεται όλο και πιο τοξικό. Ρισκάρουν και βγαίνουν έξω. «Θέλουν να είναι παρόντες, χωρίς να σκέφτονται το μετά».

«Όπως θα συνέβαιναν μέσα στο νερό» της Ανθής Δαουτάκη

Η σκηνοθέτρια έφτιαξε το πορτραίτο μιας 35χρονης γυναίκας. Το σπίτι της είναι ο κόσμος της και ο κοσμος της μαγικός. Η μοναξιά της είναι γεμάτη αντικείμενα. Μια γυναικα που δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στα κοινωνικά πρότυπα σχετικά με το φύλο. Η σκηνοθέτις χαρακτήρισε το σπίτι της ηρωίδας της ως «έναν δεύτερο χαρακτήρα μέσα στην ταινία» και επεσήμανε την ιδιαίτερη σχέση που αναπτύσσουν οι γυναίκες με τους οικιακούς χώρους απο νεαρή ηλικία και μέχρι να φτάσουν τα γεράματα.

«Goads» της Ίριδας Μπαγλανέα

Δύο παιδιά μεγαλώνουν με έναν πατέρα ο οποίος θέλει με σκληρό τρόπο να τα εξοικειώσει με τον θάνατο. «Θεωρεί πώς όσο συχνότερα αντιμετωπίζουν γύρω τους τον θάνατο, τόσο πιο εύκολα θα τον αποδεχθούν και θα ξεπεράσουν τον φόβο». Ομως το πράγμα δεν λειττουργεί όπως περιμένει…

Γύρισε την ταινία στον Όλυμπο, και όπως είπε, δυσκολεύτηκε να βρει τα κατάλληλα παιδιά στην επαρχία –έπρεπε να έχουν εξοικείωση με τα ζώα καθώς στην ταινία πρωταγωνιστεί ένα κατσικάκι. Κατά την διάρκεια των γυρισμάτων η σκηνοθέτις ήταν έγκυος και, οπως είπε, δούλεψε με τα παιδιά και μέσω του drama therapy.

Δημήτρης Καστώρης

Aίθρια Λογοτεχνικά Απογεύματα, Τετάρτη 23/9/2020

Το έργο δύο σημαντικών Δραμινών παρουσίασε χθες το απόγευμα ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Παύλος Μεθενίτης στον θερινό κινηματογράφο «Αλέξανδρο» με αφορμή τα τελευταία τους βιβλία. Πρόκειται για την ποιήτρια Καλλιόπη Εξάρχου και τον πολυσχιδη καλλιτέχνη Φαίδωνα Πατρικαλάκι που δεν βρίσκεται πια ανάμεσά μας…

“Η ΕΙΡΗΝΗ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΣ” του διακεκριμένου ζωγράφου, ενδυματολόγου-σκηνογράφου και λογοτέχνη (εκδόσεις Μανδραγόρας, 2017), αποτελεί το “κύκνειο άσμα” στο χώρο της λογοτεχνίας του πολυγραφότατου Φ.Πατρικαλάκι. Για το βιβλίο μίλησε, εκτός από τον Παύλο Μεθενίτη, η ποιήτρια και δικηγόρος, Πολύνα Γ. Μπανά και ο εκδότης του συγγραφέα Κώστας Κρεμμύδας.

Ο Φαίδων Πατρικαλάκις, διέπρεψε, σχεδόν για έξι δεκαετίες, στο χώρο της ζωγραφικής, της ενδυματολογίας της σκηνογραφίας, της γλυπτικής, της κεραμικής, της ποίησης, της πεζογραφίας αλλά και της θεωρίας & ιστορίας της ενδυματολογίας, της μουσικής, ακόμη και της λαογραφίας.

Για την ποιητική συλλογή “ΤΟΣΟ ΗΘΕΛΕ ΤΟ ΣΤΗΘΟΣ” της ποιήτριας και Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Θεατρολογίας του Α.Π.Θ., Καλλιόπης Εξάρχου (εκδόσεις Σοκόλη, 2020), μίλησε ο Παύλος Μεθενίτης και η Πολύνα Γ. Μπανά, και βέβαια η ίδια η ποιήτρια η οποία μοιράστηκε με το κοινό του Φεστιβάλ ένα πολύ όμορφο κείμενό της για την ποιηση.

Ακολουθεί αυτούσια η παρουσίαση του Παύλου Μεθενίτη:

“Η Ειρήνη της Δράμας” (βιογραφικό μυθιστόρημα), Φαίδων Πατρικαλάκις (εκδόσεις Μανδραγόρας, 2017).

«Ξέρεις πόσο είναι οδυνηρό να ζεις σ’ ένα μέρος χωρίς να γνωρίζεις την ιστορία του;

Απόκρημνος ίσκιος, αγνοώντας τον προορισμό του

Περιφέρομαι ανάμεσα από ακέφαλα αγάλματα και ακρωτηριασμένες κολόνες.

Μερικές απ’ αυτές βρίσκονται μέσα στο ρέμα,

Με τίποτα η ορμή του νερού δεν είναι ικανή να τις μετακινήσει.»

Αυτό είναι ένα απόσπασμα από το ποίημα «Χωρίς Ιστορία», από το βιβλίο «Η Ειρήνη της Δράμας», του Φαίδωνα Πατρικαλάκι, από τις εκδόσεις Μανδραγόρας, 2017. Ο Πατρικαλάκις, φίλες και φίλοι των Αίθριων Λογοτεχνικών Απογευμάτων του 43ου Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, έφυγε από τη Δράμα, και τον κόσμο, πριν από τρία χρόνια, στα 82 του. Λέω «από τη Δράμα και τον κόσμο», γιατί η γενέτειρα αυτού του σημαντικού εικαστικού, σκηνογράφου και λογοτέχνη, ήταν το κέντρο, ο άξονας, γύρω από τον οποίο περιστρεφόταν η ζωή του και το έργο του. Αν και σπούδασε και έζησε στο εξωτερικό, στη Γαλλία και αλλού, ο Πατρικαλάκις γεννήθηκε και πέθανε εδώ, στην Δράμα.

Η ηρωίδα του βιβλίου του, η Ειρήνη της Δράμας, δεν γεννήθηκε εδώ, ήταν μια φράγκισσα αρχοντοπούλα, αλλά κι αυτή πέθανε στη Δράμα στις αρχές του 14ου αιώνα – το 1317. Ναι, η Γιολάντα του Μομφεράτου, μέλος του Οίκου των Αλεράμιτσι, Ιταλών ευγενών Φράγκικης καταγωγής της Βορειοδυτικής Ιταλίας, πήρε το ορθόδοξο όνομα Ειρήνη όταν έγινε η δεύτερη σύζυγος του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου, του δεύτερου με αυτό το όνομα.

Τώρα θα μου πείτε, τί νταλκά είχε ο Πατρικαλάκις με την Ειρήνη της Δράμας; Δεν υπάρχει απάντηση επ’ αυτού. Η Τέχνη αποφασίζει τα αφ’ εαυτής: ο μυθιστορηματικός βίος της Γιολάντας τη Μομφερατικής ρίζωσε και κάρπισε μέσα στο κεφάλι του Φαίδωνα, πλημμυρίζοντάς τον εικόνες και λέξεις, αναγκάζοντάς τον, κυριολεκτικά, να καταπιαστεί μαζί της. Αυτή η ταύτιση των δύο, του του ιστορικού προσώπου και του αφηγητή του βίου του, ενδυναμωμένη από την κοινή εντοπιότητα, έφτασε σε μεγάλα βάθη, και ύψη, κυρίες και κύριοι.

Διαβάζω το βιβλίο, και βλέπω των Πατρικαλάκι να μπλέκει τη ζωή του μ’ εκείνη της Ιταλογαλλίδας αριστοκράτισσας, της κόρης του γαλαζοαίματου καθάρματος που σύλησε και δήωσε την Κωνσταντινούπολη το 1204, στην πρώτη της Άλωση, των Σταυροφόρων. Δεν έχω διαβάσει τα άλλα έργα του συγγραφέα, και μάλιστα τις βιογραφίες του, αλλά εδώ, σ’ αυτό το βιβλίο, αυτή η συνύφανση είναι αξιοπρόσεκτη.

Μιλώ για παράλληλες αφηγήσεις, για ερωταποκρισεις τύπου συνέντευξης, ακόμα και για ιδιωτική, εκ βαθέων, συνομιλία του συγγραφέα με το πρόσωπο που βιογραφεί – ή αυτοβιογραφεί, αν μου επιτρέπεται αυτός ο εντελώς αδόκιμος, αλλά ταιριαστός με το πνεύμα και το σώμα του βιβλίου όρος. Δε ξέρω – αλήθεια, η δομή του βιβλίου είναι εντελώς ιδιόμορφη και ενδιαφέρουσα, και σίγουρα καμία σχέση δεν έχει ούτε με συνηθισμένο ιστορικό μυθιστόρημα, ούτε με τυπική βιογραφία, και δεν είναι ακριβώς ούτε ποίηση ούτε πρόζα.

Στην πραγματικότητα είναι κάτι απ΄όλα αυτά, είναι ένα εικαστικό έργο με λέξεις, ένα φωτεινό, πολύχρωμο αφήγημα, που φέρνει την Ιστορία, με γιώτα κεφαλαίο, στα μέτρα του συγγραφέα. Ο Πατρικαλάκις βουτάει με θάρρος την πένα του στη παλέτα των ιστορικών χρωμάτων: κόκκινο για την αδιανόητη αγριότητα των αιμοδιψών Βυζαντινών και Δυτικών Αρχόντων του Μεσαίωνα, χρυσό για την απαράμιλλη χλιδή και τον τρυφηλό τους βίο, σκούρο γκρίζο για τη ψευδεπίγραφη, ταγκή ευλάβειά τους που είχε κάνει πουρί στους τοίχους των μοναστηριών και των παλατιών, γαλάζιο για την αγάπη, που ακόμα κι αυτά τα χρυσοποίκιλτα τέρατα, αυτά τα εξουσιοφρενή παγόνια ηταν ικανά να νιώσουν για κάποιους κοντινούς τους ανθρώπους, όταν δηλαδή δεν τύφλωναν τους αδελφούς τους ή δεν στραγγάλιζαν του εραστές τους, κι ακόμα, πράσινο, φωτεινό, λαμπερό, σμαραγδένιο πράσινο για την ελπίδα, φίλες και φίλοι, για την ελπίδα της Ειρήνης-Γιολάντας, και του Φαίδωνα Πατρικαλάκι, πως κάποια στιγμή τα πράγματα θα διορθωθούν, πως το καλό θα υπερισχύσει, πως το ψεύδος, η αρρώστια και το έρεβος θα ηττηθούν, και μάλιστα κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Της δικής μας, του Πατρικαλάκι και της Ειρήνης της Μομφερατικής….

Κι εν τω μεταξύ, μέχρι να φτιάξουν τα πράγματα, εμείς περιφερόμαστε σαν απόκρημνοι ίσικιοι «ανάμεσα από ακέφαλα αγάλματα και ακρωτηριασμένες κολόνες», έχοντας όμως σαν σταθερό, ακίνητο σημείο, σαν πολικό αστέρα των ουρανών μας, την πόλη μας, τον τόπο μας, το δικό μας μέρος. Για τον Φαίδωνα και την Ειρήνη ήταν η Δράμα.

Σας ευχαριστώ.

“Τόσο ήθελε το στήθος” (ποίηση), Καλλιόπη Εξάρχου (εκδόσεις Σοκόλη, 2020)

Φίλες και φίλοι καλησπέρα σας

Τα Αίθρια Λογοτεχνικά Απογεύματα του 43ου Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, έχουν την χαρά να φιλοξενούν την κυρία Καλλιόπη Εξάρχου. Δραμινή πανεπιστημιακός, λέει το βιογραφικό της, δηλαδή Αναπληρώτρια καθηγήτρια θεατρολογίας στο τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης.

Όμως, απόψε η κυρία Εξάρχου δεν είναι εδώ με την ακαδημαϊκή, αλλά με την ποιητική της ιδιότητα: «Τόσο ήθελε το στήθος», είναι ο τίτλος της ποιητικής της συλλογής, από τις εκδόσεις Σοκόλη. Να πω πως δεν είναι η πρώτη φορά που τα Αίθρια Λογοτεχνικά Μεσημέρια έχουν τη χαρά να καταπιάνονται με το έργο της κυρίας Εξάρχου: πριν από τέσσερα χρόνια, το 2016, είχα μιλήσει για τη μελέτη της «Δημήτρης Δημητριάδης: το Θέατρο του Ανθρωπισμού». Τότε, είχα ξεκινήσει την παρουσίασή μου με ένα στίχο της: «Μοναξιά ως έρημος / Ανυπεράσπιστη / Ανεπίστρεπτη / Ωραία / Ως θάνατος».

«Όπου και αν με πήγαν οι θεωρίες μου, βρήκα ότι ένας ποιητής ήδη είχε πάει εκεί», είχε πει κάποτε ο Σίγκμουντ Φρόυντ, και σκέφτομαι πως η ποίηση τελικά έχει πάντα την απάντηση, όποιο και να είναι το ερώτημα που θέτουν οι ανθρωπιστικές επιστήμες. Από το «Θέατρο του Ανθρωπισμού» λοιπόν και την ωραία ως θάνατο μοναξιά του τότε, απόψε η κυρία Εξάρχου θα μας πάει, με το βιβλίο της, στον θετικό πόλο της ανθρώπινης ψυχής, σ’ αυτόν που βρίσκεται διαμετρικά απέναντι από τον θάνατο, στον πόλο του έρωτα. Θα μπορούσε να πει κανείς πως αυτοί οι δύο πόλοι, το συν και το πλην, ο θάνατος κι ο έρωτας, δίνουν ενέργεια στην ανθρώπινη ψυχή, τροφοδοτούν εκείνη τη γεννήτρια που λειτουργεί μέσα στα κεφάλια των ποιητών, παράγοντας ποιήματα που κάνουν τη ζωή μας καλύτερη, όπως αυτό που έδωσε τον τίτλο στην ποιητική συλλογή της κυρίας Εξάρχου:

Κι εγώ ήξερα / πως / τα λόγια του θέρους / κόβουν σα μαχαίρια / έφτασε / μια σταγόνα θάλασσα / ανυπεράσπιστη / να ξεγελάσει / τη μνήμη / Τόσο ήθελε / το στήθος.

Καιρό είχα να διαβάσω ένα τόσο σωματικό βιβλίο, φίλες και φίλοι. Το βιβλίο της είναι ένα ταξίδι στο Κορμί, με κάπα κεφαλαίο, όπου συμβαίνει ο έρωτας. «Εἴμαστε σώματα, εἴμαστε πάνω ἀπ’ ὅλα, πρωτίστως καί σχεδόν ἀποκλειστικά σώματα, καί ἡ κατάσταση τοῦ σώματός μας ἀποτελεῖ τήν πραγματική αἰτία τῶν περισσότερων ἀπό τίς διανοητικές καί ἠθικές μας ἀντιλήψεις». Αυτό το είχε γράψει ο Μισέλ Ουελμπέκ, στη «Δυνατότητα ενός νησιού», κι είναι σαν να το είχε συνεχώς η κυρία Εξάρχου στο μυαλό της, όταν διάλεγε, μια – μια τις λέξεις, για να γράψει αυτά τα ποιήματα. Μια – μία τις λέξεις, σαν να τις διάλεγε μέσα από ένα κουτί με βελόνες.

Οι ακριβείς, αιχμηρές λέξεις της Καλλιόπης κεντούν την επιδερμίδα, νύσσουν το δέρμα κι από εκεί εισχωρούν στη ψυχή, διηθούνται – μιλάω για μια ώσμωση πνεύματος και αίματος, μια ανταλλαγή σωματικής ύλης και ψυχικής ενέργειας με το περιβάλλον.

Τα ποιήματα είναι διαρθρωμένα σε μια κυκλοτερή δομική κίνηση. Η αφήγηση ξεκινάει, σαν αμαξοστοιχία, από την αφετηρία, τη «μήτρα-μητρίδα», όπως επιγράφεται, και προχωράει: οι τίτλοι των ενοτήτων είναι χαρακτηριστικοί, σαν ονομασίες σιδηροδρομικών σταθμών: σώμα-έρωτας, μάτια-όραση, στόμα-φωνή, χείλη-φιλί, πνεύμονες-ανάσα, στήθος-σθένος, άκρα-δεσμοί-δεσμά, δέρμα-δέρας, ελελεύ… Κι εντέλει, το ποιητικό όχημα του βιβλίου κλείνει τον κύκλο, ξαναγυρίζει στην αρχή του, στη μήτρα-μητρίδα, σαν τον μυθικό ουροβόρο όφι που ολοκληρώνεται δαγκώνοντας την ουρά του. Δεν είναι τυχαίο το ακροτελεύτιο ποίημα: «Στα θραύσματα / στις αναγνώσεις τους / στα κουράγια μας / Αμήν»

Αμήν, αμήν, λέγω υμίν, φίλες και φίλοι. Αναγινώσκουμε τα θραύσματα της ψυχής μας, λέει η Καλλιόπη Εξάρχου, και μακάρι να μας φτάσουν τα κουράγια μας για να αντέξουμε τη φονική ομορφιά της ποίησης και του έρωτα. «Love will tear us apart», ο έρωτας θα μας κάνει κομμάτια, έλεγαν οι Joy Division, αλλά εγώ διαβάζω, στη σελίδα 85, στο ενδέκατο ποίημα της ενότητας «ελελεύ», το εξής ηρωικό, αντάρτικο και ερωτικό:

«Δεν θα μολύνω / τον έρωτα / που δεν εξαργυρώθηκε / Δεν θα αφήσω / να με συλήσουν / οριζοντίως / και καθέτως / Απλώς / μεχρι θανάτου / Δεν»

Κυρίες και κύριοι, μετά από αυτό το εκρηκτικό «δεν», δεν θα σας πω τίποτα άλλο. Θα σιωπήσω επιτέλους, καλώντας την ποιήτρια να μιλήσει η ίδια για την ποιητική της συλλογή. Και λάβετε, παρακαλώ, υπόψη σας, πως «Τη σιωπή / να την ακούτε / από μέσα προς τα έξω / Όλο και κάποιος / λυγμός / θα της κλείνει το στόμα».

Φίλες και φίλοι, η Καλλιόπη Εξάρχου.