Με αφορμή το πρωτόγνωρο ξέσπασμα της πανδημίας, το 61ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (5-15/11/2020) εμπνέεται από το προφητικό βιβλίο του διάσημου αμερικανού καθηγητή Ρίτσαρντ Σένετ, The fall of public man/ Η τυραννία της οικειότητας (εκδόσεις Νεφέλη) που γράφτηκε το 1977 και διερευνά την ανισορροπία δημόσιου και ιδιωτικού που σήμερα αποκτά νέες επίκαιρες διαστάσεις.
Το θέμα του φετινού Διεθνούς Διαγωνιστικού είναι «Οικειότητα: Μια σύγχρονη τυραννία». Μέσα από αυτό το πρίσμα βλέπουμε τις 12 ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού, οι οποίες αποτελούν, παράλληλα, την πρώτη ύλη για μια πρωτότυπη έκθεση νέων ελλήνων εικαστικών. Προτείνουμε έναν ανατρεπτικό τρόπο προσέγγισης του σινεμά, βλέποντας, ερμηνεύοντας, σχολιάζοντας τις ταινίες του Διαγωνιστικού τμήματος μέσα από ένα θέμα, ένα βιβλίο, μια ιδέα, παρμένη από μια άλλη τέχνη ή επιστήμη.
Με την πανδημία, τον αναγκαστικό εγκλεισμό και την υπερβολική χρήση των τεχνολογιών διασύνδεσης, η ανάγκη για μοίρασμα, για αλληλεγγύη, για επιστροφή του ανθρώπου στον δημόσιο χώρο γίνεται επιτακτική. Γι’ αυτόν τον λόγο εμπνευστήκαμε από το βιβλίο «Η τυραννία της οικειότητας», στο οποίο ο Σένετ σημειώνει ότι οι άνθρωποι δεν έρχονται αντιμέτωποι με την απομόνωση και την αποξένωση, αλλά βρίσκονται περισσότερο κοντά από ότι επιτρέπεται, γεγονός που εμποδίζει την ουσιαστική κοινωνική επαφή.
Το φαινόμενο αυτό έχει ενταθεί με την επικράτηση των social media και των τεχνολογιών διασύνδεσης που λειτουργούν επεκτατικά και απομακρύνουν το άτομο από τη δημόσια σφαίρα. Το έργο του Σένετ εκδόθηκε πολύ πριν από την εποχή του διαδικτύου, όμως όλα αυτά που αναφέρει αποκτούν σήμερα ιδιαίτερη βαρύτητα. Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο, η σύγχρονη δυτική κοινωνία καλλιεργεί ένα ναρκισσιστικό πρότυπο που προωθεί την παθητικότητα και εμποδίζει το άτομο να συμμετάσχει ενεργά στον δημόσιο βίο. Μέσω της συνεχούς ενασχόλησης με το ιδιωτικό, οι αποστάσεις καταργούνται και οι άνθρωποι αντί να αναπτύσσουν υγιείς κοινωνικές σχέσεις, βιώνουν καταναγκαστικούς δεσμούς, με αποτέλεσμα η πλασματική αυτή οικειότητα να μοιάζει τυραννική. Η εγκατάλειψη του ναρκισσιστικού ιδιωτικού ανθρώπου δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Έχει γίνει κομμάτι της ζωής μας, της προσωπικότητάς μας. Ίσως, όμως, είναι η λύση για να επιστρέψουμε σε πιο αρμονικές σχέσεις, είτε διαπροσωπικές, είτε στο δημόσιο χώρο.
Επιλέγουμε φέτος τις 12 ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού, έχοντας στο μυαλό μας τις ιδέες που εκφράζονται μέσα από το βιβλίο του Σένετ. Οι ταινίες μάς αποκαλύπτονται, πέρα και πάνω από τα προφανή θέματά τους. Δεν έχει σημασία αν εκτυλίσσονται στη Γάζα, την Ιταλία ή τα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό. Η οικειότητα και η αποξένωση δεν έχουν γεωγραφία. Ενδεικτικά παρουσιάζουμε τρεις ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού, τόσο διαφορετικές, τόσο οικείες, που εκφράζουν τις βαθύτερες εκλεκτικές μας συγγένειες:
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα / Identifying Features της Φερνάντα Βαλάντεζ (Μεξικό)
Μια σύγχρονη οδύσσεια στα σύνορα Μεξικού κι Αμερικής στον ρυθμό ενός ψυχολογικού θρίλερ απόλυτα πολιτικού κι επίκαιρου που βρίσκει στόχο κατευθείαν στην καρδιά. Βραβείο Κοινού στο Φεστιβάλ του Sundance.
Σπείρε τον άνεμο / Sow the Wind του Ντανίλο Καπούτο (Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα)
Μια ταινία χωμάτινη, ποιητική για τις ρίζες, την Ιστορία και τον τόπο -γεωγραφικό ή συναισθηματικό- που μας ορίζει, ξετυλίγεται με την επιστροφή μιας νεαρής γυναίκας στην επαρχία της Ιταλίας και στις οικογενειακές καλλιέργειες ελιάς που νοσούν.
Γάζα αγάπη μου / Gaza Mon Amour των Ταρζάν και Αράμπ Νασέρ (Παλαιστίνη, Γαλλία, Γερμανία, Πορτογαλία, Κατάρ)
Μια πολιτική αλληγορία για την κατάσταση στη Γάζα με τη φόρμα της ρομαντικής κομεντί. Ένας εξηντάρης ψαράς ερωτεύεται παράφορα μια γοητευτική χήρα που κάνει μεταποιήσεις ενδυμάτων. Η σύνθετη πραγματικότητα που μπορεί να κάνει τα πιο μικρά καθημερινά πράγματα να μοιάζουν αξεπέραστα.
Παράλληλα με τις 12 ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού που θα ανακοινωθούν στο σύνολό τους σύντομα, αναθέτουμε και φέτος σε 12 νέους έλληνες εικαστικούς να δουν ο καθένας από μια ταινία του Διαγωνιστικού και να φιλοτεχνήσουν ένα έργο εμπνευσμένο από αυτήν. Η έκθεση, η οποία πραγματοποιείται σε συνεργασία με τον Μητροπολιτικό Οργανισμό Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (ΜΟΜus), θα παρουσιαστεί όπως κάθε χρόνο στο MOMus – Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (Αποθήκη Β1, Λιμάνι Θεσσαλονίκης), με την υποστήριξη του Outset Contemporary Art Fund Greece.
Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση είναι οι:
Ιλεάνα Αρναούτου
Μαρία Βαρελά
Ζωή Γαϊτανίδου
Πέτρος Ευσταθιάδης
Ιάσονας Καμπάνης
Βασίλης Καρούκ
Αριστείδης Λάππας
Ηλιοδώρα Μαργέλλου
Ιάσονας Μέγκουλας
Μαργαρίτα Μποφιλίου
Πάολα Παλαβίδη
Σοφία Ροζάκη
Στη διάρκεια της πανδημίας, ακόμα και η τέχνη καταναλώθηκε ιδιωτικά. Τώρα είναι απαραίτητο να επιστρέψει στο δημόσιο χώρο. Για αυτόν τον λόγο, τα έργα των 12 καλλιτεχνών θα εκτυπωθούν σε πολλαπλά αντίτυπα και θα τοποθετηθούν σε αναπάντεχους ανοιχτούς χώρους της Θεσσαλονίκης. Με αυτόν τον τρόπο, τα έργα θα συνομιλήσουν με το αστικό τοπίο, ενώ το κοινό θα έχει την ευκαιρία να τα απολαύσει, όποιες και αν είναι οι συνθήκες που θα επικρατήσουν στη ζωή μας τον Νοέμβριο. Το Φεστιβάλ προγραμματίζει και άλλες εκδηλώσεις στον δημόσιο χώρο που θα ανακοινωθούν σύντομα.
Για πρώτη φορά, η έκθεση θα παρουσιαστεί, μετά την ολοκλήρωσή της στη Θεσσαλονίκη, και στην Αθήνα, στην The Project Gallery (Νορμανού 3, Μοναστηράκι).
