Η μικρού μήκους ταινία “ΕΚΔΥΣΗ” σε σκηνοθεσία του Παύλου Σηφάκη, γυρίστηκε τον Νοέμβρη του 2019 στην Αθήνα.
Του Μιχάλη Γκατζόγια
Η προ-παραγωγή ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2019. Πρόκειται για ένα δυστοπικό θρίλερ που τοποθετείται στο κοντινό μέλλον. Οι διαδηλώσεις για την κλιματική αλλαγή καταπνίγονται από το κράτος με νέα χημικά που δεν έχουν ξαναχρησιμοποιηθεί. Ο συνδυασμός των χημικών και της κλιματικής αλλαγής προκαλεί μεταλλάξεις σε ανθρώπους που σταδιακά μετατρέπονται σε ένα νέο είδος, φονικό και πιο ισχυρό. Πάνω σε αυτή την αλλαγή, η Λίνα αντιμετωπίζει τη “μόλυνση” του γιού της, του Άρη, και ψάχνει για βοήθεια από κάποιον που λένε ότι μπορεί να σταματήσει τη μόλυνση.
Θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε τον σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός σημαντικού για την ταινία χώρου, του καταφύγιου-ιατρείου του Βασίλη στο οποίο οι πρωταγωνιστές αναζητούν βοήθεια. Είναι ένας εσωτερικός χώρος, με δύο διακριτές αίθουσες-δωμάτια, στον οποίο εκτυλίσσονται ημερήσιες και νυχτερινές σκηνές. Από την αρχή της ταινίας προσπαθήσαμε με τον σκηνοθέτη Παύλο Σηφάκη, την σκηνογράφο Σοφία Κατσούρα και την ενδυματολόγο Μαραγαρίτα Δοσούλα να κατασκευάσουμε ένα σύμπαν για την ταινία που να δείχνει την καταστροφή της ατμόσφαιρας από τα χημικά με τη βοήθεια μιας έντονης χρωματικής παλέτας που να δηλώνει την καταστροφή. Επιλέξαμε μετά από δοκιμές, τη χρήση μιας “πρασινοκίτρινης” παλέτας για να υποδηλώσουμε την κατεστραμμένη ατμόσφαιρα της γης.
Κινηματογραφικές Αναφορές
Ενδεικτικά θα αναφέρω μερικές από τις βασικές μας κινηματογραφικές αναφορές.
Η ταινία “A Short Film About Killing” (1988) σε σκηνοθεσία του Krzysztof Kieslowski και διεύθυνση φωτογραφίας του Slawomir Idziak αποτέλεσε βασική μας αναφορά για τη χρήση του πρασινοκίτρινου χρώματος. Ενδιαφέρον έχει και η χρήση ιδιοκατασκευασμένων φίλτρων ND που έφτιαχνε μόνος του ο διευθυντής φωτογραφίας ώστε να σκουρύνει κάποιες περιοχές της εικόνας. Αυτή την προσέγγιση δεν την ακολουθήσαμε αν και μας φάνηκε ενδιαφέρουσα.
Ψάχνοντας λεπτομέρειες για τον τροπο με τον οποίο γυρίστηκε, πέφτει κανείς στο άρθρο της wikipedia για την ταινία, όπου αναφέρει το εξής περιστατικό μεταξύ σκηνοθέτη και φωτογράφου:
“Οταν ο Kieslowski έδειξε στον Idziak το σενάριο, εκείνος σχολίασε το εξής: “Δεν μπορώ ούτε να το διαβάσω. Με αηδιάζει” και έπειτα κατέληξε “Θα το γυρίσω μόνο υπο την προυπόθεση να το κάνω πράσινο και να χρησιμοποιήσω όλα μου τα φίλτρα με τα οποία θα σκοτεινιάσω την εικόνα.” Ο Kieslowski δεν χάρηκε, ωστόσο, δέχτηκε την πρόκληση λέγοντας στον Idziak, “Αν θες να το κάνεις σκατένια πράσινο, είναι δική σου υπόθεση”, κάπως έτσι, ο διευθυντής φωτογραφίας Idziak συμπεραίνει το εξής: “Έτσι γεννήθηκε το σκεπτικό μιας ταινίας, για την οποία τα Cahiers Du Cinema έγραψαν οτι αποτελεί την πιο πρωτότυπα τραβηγμένη ταινία του Φεστιβάλ των Καννών”
Μια ακόμη αναφορά που μας ενέπνευσε, ήταν η το ENEMY (2013) σε σκηνοθεσία του Denis Villeneuve και διεύθυνση φωτογραφίας του Nicolas Bolduc. Και πάλι, από εδώ κρατήσαμε την χρωματική παλέτα μερικών σκηνών. Ένα σχετικα αποχρωματισμένο σύμπαν με μια κυριάρχη απόχρωση μιας σχεδόν sepia προσέγγισης. Μια τέτοια μονοχρωμία, θεωρήσαμε οτι θα μπρούσε να φτιάξει αυτη την post apocalyptic ατμόσφαιρα για την ΕΚΔΥΣΗ.
Πάνω σε αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε την πολύ ενδιαφέρουσα ραδιοφωνική εκπομπή του infowar στην οποία ο Άρης Χατζηστεφάνου εύλογα αναρωτιέται γιατί τα βλέπει όλα κίτρινα στο NETFLIX. Παρατηρεί πολλές από τις σειρές του Netflix, οι οποίες διαδραματίζονται στη Μέση Ανατολή ή στη Λατινική Αμερική, να απεικονίζουν τις τοποθεσίες αυτές με χρώμα κίτρινο σαν χαλασμένη μουστάρδα και αναρωτιέται αν αυτές οι επιλογές έχουν πολιτικό χαρακτήρα. Προς υπεράσπισή μας, να κρατηθεί στα πρακτικά, το γεγονός οτι οι δικές μας αναφορές απέχουν από το Ηollywood και το Νetflix και πατάνε στο ευρωπαικό σινεμά αλλά και στον καναδό δημιουργό Dennis Villenueve. Αντιμετωπίζουμε την Αθήνα, ως μια πόλη που έχει καταστραφεί από την κλιματική αλλαγή και την κρατική καταστολή όπως φυσικά και ο υπόλοιπος πλανήτης και αυτό μας φέρνει στην ίδια “κίτρινη” μοίρα τόσο με τη Μέση Ανατολή όσο και με τη Νέα Υόρκη. Και απαντώνας στον Άρη Χατζηστεφάνου, ναι, οι χρωματικές μας επιλογές, έχουν πολιτικό χαρακτήρα!
Έχοντας φτιάξει μια σειρά από αναφορές σχετικά με την χρωματική παλέτα, έπρεπε να πάρουμε και μια σειρά από άλλες δημιουργικές αποφάσεις όπως το αν θα κινείται η κάμερα, η εγγύτητα της μηχανής στους ήρωες, και η γενικότερη οπτική προσέγγιση.
Εξοπλισμός
Ο εξοπλισμός που επιλέχθηκε, ήταν συνάρτηση και του προυπολογισμού της ταινίας. Χρησιμοποιήθηκε η ARRI ALEXA plus και το σετ φακών Cooke mini S4i και για τις συνθήκες με “μηχανή στο χέρι” που ήταν η πλειοψηφία της ταινίας, επιλέχθηκε το σύστημα στήριξης EASYRIG VARIO 5 με το SERENE ARM. Για να συμπληρωθεί η (κλασική πλέον) εξαιρετική εικόνα της ALEXA με το χαρακτηριστικό Cooke look των φακών, επιλέξαμε να “μαλακώσουμε” λίγο ακόμη την εικόνα με τη χρήση του HOLLYWOOD BLACKMAGIC 1/8 filter. Το codec στο οποίο γράψαμε ήταν APPLE PRORES 4444 σε ανάλυση 2Κ @24fps. Το aspect ratio που επιλέξαμε ήταν το 2.00:1. Ο λόγος που επιλέξαμε το 2.00:1 ήταν οτι θέλαμε να δοκιμάσουμε αυτό το trending “φορμά” που βρίσκεται ανάμεσα στο “τηλεοπτικό” 1.78:1 και στο “κινηματογραφικό” 2.35:1 που επιτυγχάνεται είτε με αναμορφικούς φακούς ή με letterboxing και crop στον αισθητήρα.
Οι διαθέσιμες επιλογές φακών που είχε το σετ ήταν 18mm, 25 mm, 32mm, 40mm, 50mm, 75mm, 100mm και135mm. Ωστόσο επιλέξαμε να χρησιμοποιήσουμε κυρίως τον 25mm για τα γενικά, τον 32mm για τα διπλά και τις σκηνές που ακολουθούμε κάποιον ήρωα σε μεσαίο-κοντινό κάδρο, και τέλος για τα κοντινά μια επιλογή ανάμεσα στον 50mm ή στον 75mm. Προτιμήθηκαν οι πιο ευρυγώνιες εστιακές αποστάσεις ώστε να υπάρχει σύνδεση μεταξύ του θέματος και του περιβάλλοντος. Θέλαμε να υπάρχει αυτή η πληροφορία του κατεστραμμένου κόσμου πίσω από τον ήρωα, χωρίς όμως να δείχνουμε τα πάντα για λόγους παραγωγικούς και οικονομίας στη σκηνογραφία. Η κίνηση στο χέρι ήταν μια επιλογή που θα βοηθούσε στη δημιουργία έντασης δεδομένου οτι οι ήρωες κινούνται σπασμωδικά σε ένα κόσμο που καταρρέει.
Look up Table
Για τα εσωτερικά location της ταινίας, είχαμε έλεγχο στο φως και στο χρώμα του, με τη χρήση color gels. Ωστόσο, στα εξωτερικά locations, το μόνο που μπορούσαμε να ελέγχουμε είναι η ώρα του γυρίσματος και η προσθήκη negative fill με πανιά και μαύρα φελιζόλ για να δώσουμε κοντράστ. Για να συμπληρώσουμε την αισθητική και να μείνουμε συνεπείς στη χρωματική παλέτα φτιάξαμε ένα LUT μέσα από το εργαλείο ARRI look Creator που θα έδινε το επιθυμητό κιτρινοπράσινο χρώμα. Το LUT “φορτώθηκε” στην Alexa και έτσι μπορούσαμε στα μόνιτορ να δούμε μια εικόνα πιο κοντινή στο τελικό ζητούμενο. Επιπλέον το σκηνογραφικό-ενδυματολογικό τμήμα μπορούσε να κάνει τις τελικές διορθώσεις ξέροντας ακριβώς πώς θα φαίνονται στο αποτέλεσμα οι προσθήκες-τροποποιήσεις που κάνουν στο κάδρο. To LUT χρησιμοποιήθηκε για να βγουν τα proxies πάνω στα οποία θα γινόταν το μοντάζ. Στο post-production το LUT χρησιμοποιήθηκε μόνο σαν αναφορά για την κατεύθυνση προς την οποία θέλουμε να πάμε το υλικό.
Συνεργείο camera and light department
Στο φωτογραφικό τμήμα είχαμε την τιμή να συνεργαστούμε στην κάμερα με τον Μάριο Ντέλλια ως πρώτο βοηθό κάμερας , και τη Νεφέλη Ντακοζούδη ως δεύτερη βοηθό κάμερας – DIT . Στα φώτα ήταν ο Γιώργος Βασιλειάδης με βοηθό του τον Θοδωρή Κουτσελή. Η κατανομή του συνεργείου με βάση το φύλο διαμορφώνεται στο 75% Ανδρες και 25% Γυναίκες. Απέχει σαν αναλογία από το 50-50 αλλά δύστυχώς ο χώρος είναι ανδροκρατουμενος.
Ανάλυση Σκηνής
Σε αυτή τη σκηνή, ο Βασίλης φέρνει τον “μολυσμένο” Άρη στο καταφύγιό του κρατώντας τον αγκαλιά, τον τοποθετεί στο “χειρουργικό” κρεβάτι, και του παρέχει τις πρώτες βοήθειες στην πληγή. Αφού τον ηρεμήσει με ηρεμιστική ένεση, συζητά με την μητέρα του Άρη, τη Λίνα, η οποία παρατηρεί από απόσταση. Θέλωντας να δείξουμε την αμηχανία ή και άρνηση της Λίνας να διαχειριστεί τη “μόλυνση” του Άρη, το “μπλόκινγκ” της σκηνής στήθηκε με τρόπο που η Λίνα να μένει σε απόσταση παρατηρώντας και χωρίς να μπορεί να βοηθήσει. Ο Βασίλης είναι αυτός που αγγίζει και ηρεμεί σαν πατρική φιγούρα τον Άρη. Αυτό το στήσιμο στο χώρο βοήθησε στο να φτιαχτεί ένα mastershot της σκηνής με κάδρο που να διαχωρίζει στο πρώτο επίπεδο την Λίνα στα δεξιά και στα αριστερά τον Βασίλη με τον Άρη στο κρεβάτι. Αφου, φροντίσει ο Βασίλης τον Άρη έρχεται στο πρώτο επίπεδο και φτιάχνουν ένα κλασικό διπλό μεσαίο προφίλ για να συζητήσουν. Η σκηνή συμπληρώνεται στο πρώτο της κομμάτι με ένα μεσαίο – κοντινό κάδρο της Λίνας που παρατηρεί με δυσφορία και ένα μεσαίο κοντινό στις δράσεις του Βασίλη πάνω στο χειρουργικό τραπέζι.
Για τον σχεδιασμό της φωτιστικής συνθήκης επιλέξαμε τη χρήση HMI 2.5 KW με CTSTRAW gel έξω από το παράθυρο ώστε να φτιάξει τη γενική ατμόσφαιρα ενός φωτισμού που έρχεται από έξω και δίνει τον κίτρινο τόνο της σκηνής. Το φως αυτό συμπληρώθηκε με δύο KINOFLO με ψυχρές λάμπες και την ίδια ζελατίνα στην ίδια λογική της κόντρας αριστερά και δεξιά του κάδρου. Πάνω από το χειρουργικό κρεβάτι τοποθετήθηκε ένας ψυχρός λαμπτήρας φθορισμού με μια ζελατίνα PLUS GREEN 1/4 ώστε να δώσει μια πιο ψυχρή-πράσινη αίσθηση πάνω από το κρεβάτι. Αυτό έγινε για να πετύχουμε μια διαφοροποιημένη χρωματική κατάσταση στο βάθος του κάδρου τονίζοντας την “άρρωστη” κατάσταση του Άρη και για να δημιουργήσουμε μια διχρωμία αντίθεσης πάνω στην επιλεγμένη κυριάρχη παλέτα του πρασινο-κίτρινου.
Previsualisation
Στο τεχνικό ρεπεράζ δοκιμάστηκε το mastershot και οι πιθανές κινήσεις ώστε να περιορίσουμε τους χώρους που έπρεπε να διαμορφωθούν από το σκηνογραφικό.
Μεσα από το εργαλείο previsualisation Cinetracer μπορέσαμε να δοκιμάσουμε τη φωτιστική συνθήκη και τη σύνθεση με βάση την απόσταση του χώρου.
Το τελικό αποτέλεσμα φαίνεται στο παρακάτω still
Απολογισμός. Τι λειτούργησε και τι όχι.
Το “μπλόκινγκ” της σκηνής θεωρώ οτι της έδωσε τα ζητούμενα νοήματα. Είδαμε την “αποστασιοποίηση της Λίνας, τον δυναμισμό και την ανθρωπιά του “Βασίλη” και πήραμε μια υποψία για το πόσο “βρώμικος” και σκοτεινός είναι πια ο κόσμος γύρω μας. Στο ρεπεράζ, είχε προκριθεί ο χώρος λόγω του μεγάλου μεγέθους και αυτό διευκόλυνε τις κινήσεις της κάμερας, αλλά και την άνετη τοποθέτηση των φωτιστικών σωμάτων. Για λόγους budget δεν μπορούσε να ετοιμαστεί όλος ο χώρος σκηνογραφικά οπότε επιλέξαμε να δείξουμε συγκεκριμένες γωνίες και αντίστοιχα διαμορφώσαμε το ντεκουπάζ. Αυτός ο δημιουργικός περιορισμός, μας βοήθησε στο να μείνουμε σε μια απλότητα στην κάλυψη της σκηνής. Έξω από τα παράθυρα στήσαμε το κύριο φωτιστικό μας σώμα, ένα HMI 2.5KW Τα βρώμικα παράθυρα βλέπανε σε ένα πολύ στενό πεζοδρόμιο του Παγκρατίου. Η φυσική πατίνα της σκόνης και των ιστών αράχνης συμπληρώθηκε με παλιές εφημερίδες ώστε να μη βλέπουμε το έξω. Το φως έπρεπε να περάσει μέσα από αυτά τα εμπόδια, που φτιάχνανε μια ωραία φυσική διάχυση αλλά ρίχνανε την ένταση οπότε χρειαζόταν να συμπληρώσουμε την κόντρα από το εσωτερικό του δωματίου. Δε λειτούργησε λοιπόν, η ένταση και η απόσταση, του φωτιστικού σώματος το οποίο θα θέλαμε να ήταν μεγαλύτερο και τοποθετημένο πιο μακριά ώστε να γίνει αυτό η κύρια φωτιστική πηγή του χώρου. Ωστόσο είχαμε και τον περιορισμό της γεννήτριας δεδομένου οτι ο χώρος δεν είχε πρόσβαση σε ρεύμα, οπότε η συνολική ισχύς του φωτιστικού σχεδιασμού έπρεπε να έχει ένα “ταβάνι”. Η κάμερα “στο χέρι” με τη χρήση του easy rig δίνει μια “χαλαρή” κίνηση που είναι συνεπής αλλά θα μπορούσε να βγει και με ένα ωραίο στατικό κάδρο με τριπόδι δεδομένου οτι είχε ένα αυστηρό καδράρισμα και ένα ιδανικό μπλόκινγκ. Ο φακός, θεωρώ επίσης οτι ήταν ιδανικός ώστε να φτιάξει αυτή την εγγύτητα στο διπλό κάδρο της αντιπαράθεσης αλλά να μπορεί ταυτόχρόνα να στέκεται και σαν μονό κάδρο της Λίνας που αποστρέφει το βλέμμα από όσα συμβαίνουν στο background.
Ενδιαφέρον έχει και το κοινό εκπαιδευτικό υποβαθρο που είχαμε με τον σκηνοθέτη Παύλο Σηφάκη από τη σχολή κινηματογράφου του ΑΠΘ. Ο σκηνοθέτης είχε εκτεταμένη γνώση πάνω σε τεχνικά και δημιουργικά ζητήματα της διεύθυνσης φωτογραφίας και είχαμε κοινή γλώσσα. Οι αναφορές που χρησιμοποιήσαμε ήταν οικείες και στους δυο μας και αυτό βοήθησε στο να ρέει η επικοινωνία αβίαστα. Δώσαμε πολύ χρόνο στην προπαραγωγή και είχαμε “κλειδώσει” πολλές από τις δημιουργικές επιλογές, οπότε το γύρισμα έμοιαζε με εκτέλεση παρτιτούρας. Το γύρισμα έγινε σε 4 ημέρες ωστόσο χρειαζόταν κατά τη γνώμη μας μία ημέρα γυρίσματος ακόμη ώστε το δεύτερο μισό της ταινίας να έχει τον απαραίτητο χρόνο για να γυριστεί χωρίς “εκπτώσεις”.
Επίλογος
Η Έκδυση είναι μια ταινία “είδους” που κατασκευάστηκε στην Αθήνα με ένα μικρό budget. Αυτό προσπαθήσαμε να το διαχειριστούμε σαν δημιουργική ομάδα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ώστε να φτιάξουμε αυτό το μεταποκαλυπτικό σύμπαν. Αν τα καταφέραμε ή όχι μένει να το κρίνουν οι θεατές. Η φιλμοκατασκευή με όρους χαμηλού budget στην προ covid Αθήνα ήταν δύσκολη και απαιτούσε πολύ καλή προετοιμασία. Εκεί όπου δεν είχες χρήματα έπρεπε να δώσεις χρόνο για να καλύψεις το κενό. Ας δούμε τι επιφυλλάσει το μέλλον για τον κινηματογραφικό χώρο στην μετά covid εποχή.
Περισσότερες πληροφορίες, τρέιλερ και νέα, σχετικά με την ταινία , μπορείτε να δείτε στην Facebook σελίδα της Έκδυσης.
Άρθρο: Μιχάλης Γκατζόγιας
ΠΗΓΗ: mihalisgkatzogias.gr
Ο Μιχάλης Γκατζόγιας είναι διευθυντής φωτογραφίας με έδρα την Αθήνα. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Λάρισα. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Κινηματογράφου, της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. Έχει επίσης, σπουδάσει Πληροφορική, και με αυτό το υπόβαθρο, επιδιώκει την εξερεύνηση της κινηματογραφικής εικόνας τόσο με όρους καλλιτεχνικής δημιουργίας όσο και τεχνικά, σαν ένα ψηφιακό σήμα που παράγεται από χειροπιαστά εργαλεία. Έχει δημιουργήσει ως φωτογράφος ταινίες μικρού μήκους, μία μεγάλου μήκους, διαφημιστικά, ντοκιμαντέρ και τηλεοπτικές εκπομπές. Μέσα από το blog του, προσπαθεί να μοιραστεί γνώσεις και εμπειρίες συζητώντας με τους ανθρώπους πίσω από το ελληνικό σινεμά.