Την Πέμπτη 11 Νοεμβρίου, στην κατάμεστη αίθουσα Παύλος Ζάννας, παρέδωσε masterclass ο διάσημος σερβοαμερικανός σχεδιαστής ήχου Ρόλαντ Βάις, ο οποίος έχει συνεργαστεί με σπουδαίους σκηνοθέτες όπως ο Mάρτιν Σκορσέζε, ο Ανγκ Λι και ο Μάικλ Μουρ. Το masterclass με τίτλο «Αποδομώντας τον κινηματογραφικό ήχο», όπου ο Ρόλαντ Βάις και το foley team του έριξαν φως στη διαδικασία της δημιουργίας του ήχου στις κινηματογραφικές ταινίες, εντάσσεται στο πλαίσιο του αφιερώματος «Κόψε κάτι: Το μοντάζ και τα μυστικά του», που φιλοξενεί το 62ο ΦΚΘ.
Η παρουσίαση άρχισε με την επαναληπτική προβολή ενός ολιγόλεπτου κλιπ από την ταινία Γάζα, αγάπη μου, που είχε πραγματοποιήσει την πρεμιέρα της στο online 61ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Στη διάρκεια των προβολών του κλιπ, ο Βάις και οι συνεργάτες του χρησιμοποίησαν διάφορα αντικείμενα για να δημιουργήσουν ζωντανά τους ήχους της ταινίας, ενώ ο Ρόλαντ Βάις άλλαζε τη μίξη των ήχων κάθε φόρα που ξαναέδειχνε το κλιπ.
Το masterclass προλόγισε ο Χρήστος Γούσιος, συνθέτης μουσικής επένδυσης ταινιών και καθηγητής στο Τμήμα Κινηματογράφου του ΑΠΘ. «Τα masterclasses αυτά είναι εξαιρετικά χρήσιμα για τους μαθητές και τους καθηγητές ως μια διαδικασία γνώσης. Ήμουν ενθουσιασμένος με το σημερινό masterclass με τον κ. Βάις, αλλά την ομάδα των συνεργατών του για τα ηχητικά εφέ (foley team) τον Νούνο Mπέντο και το Ζοάου Γκαλβάου, τους οποίους και καλωσορίζω για να παρουσιάσουν τις γνώσεις και τις εξερευνήσεις τους για τη σχέση ήχου και εικόνας. Επίσης, θα μιλήσει και ο Πάουλο Αμέρικο, τεχνικός εικόνας για τη σημασία της επεξεργασίας των χρωμάτων και της εικόνας».
«Αυτό που θέλουμε να παρουσιάσουμε είναι το μυστήριο του ήχου στις ταινίες. Μάλιστα, σας κάναμε και μια παρουσίαση του πώς δημιουργούνται κάποιοι ήχοι, για να έχετε μια ιδέα, παρότι στην πραγματικότητα, ποτέ δεν εργαζόμαστε με αυτό τον τρόπο», εξήγησε ο κ. Βάις, πριν προχωρήσει στο κυρίως μέρος της παρουσίασής του.
«Θέλουμε να ρίξουμε λίγο φως στο πώς δημιουργούνται οι ήχοι για μια ταινία. Μέσα σε αυτές τις δύο ώρες δεν μπορούμε να μπούμε με μεγάλη λεπτομέρεια σε όλο το φάσμα της δημιουργίας των ήχων, αλλά ελπίζουμε να εμπνευστείτε από τον τρόπο που θα μας δείτε να εξηγούμε τη δουλειά μας. Ένα πολύ καλό βοήθημα είναι η ειδική έκδοση του Φεστιβάλ και με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να ευχαριστήσω το Φεστιβάλ που είμαι εδώ, αλλά και για την ιδέα του αφιερώματος στο μοντάζ. Είναι αλήθεια ότι η επεξεργασία του μοντάζ είναι πάρα πολύ σημαντική για μια ταινία. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω και τους ανθρώπους της αίθουσας, που ήταν ευγενικοί και δεκτικοί στις απαιτήσεις μας», τόνισε.
«Ο ήχος σε μια ταινία μάς κάνει να συνδεθούμε με περισσότερα πράγματα από αυτά που βλέπουμε. Αρχικά, το πρώτο κομμάτι αφορά τη φωνή και το πώς μπορούμε να την αιχμαλωτίσουμε, γιατί είναι πολύ σημαντική για τη σύνδεση του κοινού με την ταινία. Μετά τα γυρίσματα της ταινίας, αρχίζει η επεξεργασία της, εκεί που ο ήχος αποτελεί τη “γλώσσα” της ταινίας. Ο κόσμος του ήχου, είναι ένας κόσμος τεχνολογίας, αισθητικής και δημιουργίας. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε την τεχνική πλευρά της δημιουργίας του ήχου και το πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την ιστορίας της ταινίας με αυτόν. Όταν αρχίζουμε την επεξεργασία, πάντα μιλάμε με τον σκηνοθέτη για να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτή η ταινία. Η επεξεργασία του ήχου χωρίζεται σε διάφορα μέρη. Το ένα από αυτά αφορά τη δημιουργία των ήχων, ένα άλλο το πώς τους χρησιμοποιήσουμε για να δημιουργήσουμε την ατμόσφαιρα, τα εφέ, όλους γενικότερα τους ήχους της ταινίας, καθώς όλοι οι ήχοι που ακούτε έχουν συνήθως δημιουργηθεί σε στούντιο. Όλα αυτά τα βήματα είναι απαραίτητα και πάρα πολύ σημαντικά», σχολίασε ο κ. Βάις για τα επιμέρους στάδια της δουλειάς του.
Αμέσως μετά, ο κ. Βάις αναφέρθηκε στις πηγές όπου μπορεί κάποιος να ανατρέξει για χρησιμοποιήσει ήχους. «Μπορούμε να χτίσουμε ατμόσφαιρα με ήχους από διάφορες πηγές: από τις “βιβλιοθήκες”, το αρχείο ήχων που φτιάχνεις καθώς δουλεύεις, αλλά και από τις εμπορικές “βιβλιοθήκες”. Ωστόσο, είναι πάρα πολύ σημαντικό να αιχμαλωτίσουμε ήχους από τοποθεσίες ή ήχους που θα λειτουργήσουν σωστά σε ορισμένες τοποθεσίες. Επίσης, πολύ σημαντική είναι και η δημιουργία αφηρημένων ήχων που θα μας βοηθήσουν να εξηγήσουμε τι συμβαίνει στην οθόνη. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν με πάρα πολλούς τρόπους, είναι μια πολύ παραγωγική διαδικασία, στην οποία παίζει σπουδαίο ρόλο η προσωπικότητα, η αισθητική και οι επιλογές του κάθε ανθρώπου. Στο τέλος, έρχεται η επιλογή της μουσικής, ένα πολύ δύσκολο σημείο, γιατί η μουσική δεν λέει ψέματα, ενώ μπορεί να εκμεταλλευτεί τα συναισθήματα του κοινού. Πρόκειται για ένα σημείο που οι σκηνοθέτες γνωρίζουν και στο οποίο έχουν μεγάλη ευαισθησία», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ο Ρόλαντ Βάις χρησιμοποίησε αποσπάσματα από την ταινία Γάζα, αγάπη μου, εξηγώντας πώς εργάστηκε στην συγκεκριμένη παραγωγή. «Πριν καν δεχτώ τη δουλεία, κάθισα και μίλησα με την παραγωγή για να καταλάβω αν είμαστε συμβατοί, να τους εξηγήσω πώς δουλεύω και να δω τι θέλουν. Μετά από το γύρισμα της ταινίας, μου έστειλαν το υλικό και μου είπαν να ξεκινήσω αμέσως. Επέμεινα να συναντηθούμε και περάσαμε δύο μέρες μιλώντας για την ταινία, για να καταλάβω πώς θέλουν να ακούγεται η Γάζα στην ταινία τους, επειδή δεν θα μπορούσα να την επισκεφτώ και να καταγράψω ήχους. Κατάλαβα ότι θέλουν να ακούσουν μια Γάζα ονειρική, όχι όπως είναι στην πραγματικότητα. Χρησιμοποίησα ήχους που είχαμε ήδη στο αρχείο μας από τη Γάζα και μια τοποθεσία στην Ιορδανία, αλλά χρειάστηκε να δανειστούμε και ήχους από άλλα μέρη. Η πολύ καλή συνεργασία και συνεννόηση με την παραγωγή ήταν το μυστικό της επιτυχίας».
Αμέσως μετά πήρε το λόγο ο συνεργάτης του κ. Βάις, ο Νούνο Μπέντο, για να εξηγήσει τι σημαίνει να δημιουργείς τους ήχους μια ταινίας. «Η δημιουργία των ήχων για μια ταινία (foley) αφορά την ανθρώπινη αλληλεπίδραση με τα αντικείμενα. Μεγάλο μέρος από αυτή τη δουλειά είναι μονότονο και επίπονο, γιατί πρέπει να κάνεις όλα τα βήματα για όλους τους χαρακτήρες, σε όλες τις σκηνές. Όταν όμως συνηθίσεις τη διαδικασία, η οποία είναι αρκετά παιδική κατά κάποιον τρόπο, καταλαβαίνεις τους χαρακτήρες καλύτερα, τι περνούν, τα αισθήματά τους που αποτυπώνονται από τον τρόπο περπατούν για παράδειγμα. Είναι σαν να υποδύεσαι έναν ρόλο με τη βοήθεια των ήχων, καταλαβαίνεις τι συναίσθημα κρύβεται πίσω από κάθε μικρή κίνηση».
Στις ερωτήσεις του κοινού προς τον κ. Βάις και την ομάδα του, αναλύθηκαν οι λεπτομέρειες για τη δουλειά του μηχανικού ήχου και τη φύση των ήχων στον κινηματογράφο. «Όλες οι ταινίες έχουν κατασκευασμένο ήχο, αλλά δεν το καταλαβαίνεις και αυτό είναι η ομορφιά. Όλοι οι ήχοι επεξεργάζονται και γίνονται μέρος της ταινίας, από όπου και αν προέρχονται», απάντησε ο κ. Βάις σε και παρέδωσε το μικρόφωνο στον Πάουλο Αμέρικο για να εξηγήσει τη σημασία της επεξεργασίας της εικόνας και των χρωμάτων, μέσω της προβολής ενός ολιγόλεπτου κλιπ.
«Σας έδειξα αυτό το κλιπ δύο φορές, την πρώτη φορά όπως τραβήχτηκε κανονικά και τη δεύτερη μετά την επεξεργασία της εικόνας. Αυτό που θέλω να πω ως συμβουλή στους νεότερους είναι ότι ποτέ δεν πρέπει να αρχίσεις την επεξεργασία με τις πρώτες εκδοχές ενός γυρίσματος. Συναισθηματικά, η εικόνα και ο ήχος μάς μιλούν, οπότε αν αυτά δεν έχουν τη σωστή ποσότητα περιεχομένου ή χρώματος, τότε δεν μας μιλούν όπως πρέπει. Κάθε επεξεργασία μπορεί να οδηγήσει σε ένα διαφορετικό αποτέλεσμα, είναι μια πολύ ζωντανή διαδικασία», εξήγησε ο Πάουλο Αμέρικο, κλείνοντας την παρουσίαση του masterclass.
