Σαν σήμερα, πριν 34 χρόνια, πέθανε ο σκηνοθέτης Αντρέι Ταρκόφσκι. Αυτός ο “ποιητής της εικόνας” που, αν και ο ίδιος αρνήθηκε τον χαρακτηρισμό “ποιητικός κινηματογράφος” για το έργο του, βαδίζοντας στα χνάρια του πατέρα του, του σπουδαίου ποιητή Αρσένι Ταρκόφσκι, δημιούργησε την δική του ποίηση που δεν αποτελείται από λέξεις αλλά από μοναδικές εικόνες.
Με αφορμή την σημερινή ημέρα, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Παύλος Μεθενίτης, έγραψε το παρακάτω κείμενο ορμώμενος από μια εμβληματική, πλέον, σκηνή του παγκόσμιου κινηματογράφου, το οποίο και αναδημοσιεύουμε:
“Σε μια σκηνή της ταινίας του με τίτλο «Νοσταλγία», (1983) ο Σοβιετικός σκηνοθέτης Αντρέι Ταρκόφσκι, που πέθανε σαν σήμερα, στις 29 Δεκεμβρίου 1986 σε ηλικία 54 ετών, δείχνει έναν άντρα να προσπαθεί να διασχίσει κατά μήκος μια άδεια πισίνα, μια δεξαμενή, ένα χώρο λουτρών τέλος πάντων, κρατώντας στο χέρι του ένα αναμμένο κερί, από τη μια άκρη στην άλλη.
Κι αυτό είναι – δεν δείχνει τίποτα παράξενο ή θεαματικό, δεν δείχνει σκηνές μάχης με χίλιους κομπάρσους, δεν δείχνει κυνηγητά αυτοκινήτων ή τη Γη να εκρήγνυται με πανάκριβα οπτικά εφέ. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο στο πλάνο εκτός από έναν άντρα που κρατά ένα κερί προχωρώντας με προσοχή, για να μη σβήσει. Κι όμως, είναι μια σκηνή, που εμένα προσωπικά τουλάχιστον, με άδραξε, με συντάραξε, κατορθώνοντας να εντυπωθεί στο μυαλό μου τόσο πολύ, ώστε να μού είναι αδύνατον να την ξεχάσω.
Γιατί η άφταστη αισθητική μαστοριά, μαζί με την ποίηση που αναβλύζει από κάθε πλάνο της Νοσταλγίας, αλλά και όλων των άλλων ταινών του, καθιστούν μιαν απλή δράση της πραγματικότητας, μαγική. Κι όχι μόνον αυτό, παρά η σκηνοθεσία του Ταρκόφσκι αναγκάζει τον θεατή να ενταχθεί, να πάρει θέση, να ταυτιστεί: έβλεπα το κερί, και σκεφτόμουν πως δεν πρέπει να σβήσει, δεν πρέπει να χαθεί αυτή η μικρή φλόγα, πως είναι σημαντικό όχι μόνο για μένα, αλλά και για την Ανθρωπότητα να παραμείνει το κερί αναμμένο στο χέρι του άντρα, καθώς διασχίζει το λουτρό. Αυτό λέγεται κινηματογράφος, κι ο Αντρέι Ταρκόφσκι τον υπηρέτησε ευδοκίμως, όσο λίγο έζησε και δημιούργησε, κληροδοτώντας μας κινούμενες εικόνες γεμάτες ανθρωπιά και κάλλος, για να παίζονται αενάως μέσα στο μυαλό μας, κάνοντας τη ζωή μας καλύτερη, ευγενέστερη.
Ο Αντρέι Ταρκόφσκι γεννήθηκε το 1932 στο χωριό Ζαβράγιε. Ήταν γιος του σημαντικού ποιητή Αρσένι Ταρκόφσκι. Σπούδασε μουσική, ζωγραφική, γλυπτική και αραβικά, ενώ για ένα διάστημα συμμετείχε σε γεωλογική αποστολή στην ανατολική Σιβηρία. Από το 1956 φοίτησε για περίπου τέσσερα χρόνια στην κινηματογραφική σχολή VGIK, το Ινστιτούτο κινηματογράφου της Σοβιετικής Ένωσης. Στις τελικές εξετάσεις παρουσίασε την πτυχιακή του εργασία, που αποτελεί την πρώτη του ουσιαστικά κινηματογραφική δουλειά, με τίτλο «Ο βιολιστής και ο οδοστρωτήρας», διάρκειας 46 λεπτών (1960).
Η διεθνής αναγνώριση του Ταρκόφσκι ήρθε με την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία «Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν» (1962), η οποία κέρδισε τρεις «Χρυσούς Λέοντες» στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Βενετίας, μεταξύ των οποίων το βραβείο σκηνοθεσίας και καλύτερης ταινίας. Επόμενη κινηματογραφική ταινία του Ταρκόφσκι αποτέλεσε η επική παραγωγή «Αντρέι Ρουμπλιόφ» (1969), η οποία υπέστη τον εξονυχιστικό έλεγχο και σωρεία παρεμβάσεων εκ μέρους των σοβιετικών αρχών, με αποτέλεσμα η δημόσια προβολή της στη Ρωσία να καθυστερήσει για αρκετά χρόνια, μέχρι το 1971. Η ταινία προβλήθηκε στο φεστιβάλ των Καννών, αποκομίζοντας τελικά το βραβείο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI).
Ο Ταρκόφσκι σκηνοθέτησε τις περισσότερες ταινίες του στη Ρωσία. Το 1983 πραγματοποίησε για πρώτη φορά γυρίσματα εκτός της Ρωσίας, στην Τοσκάνη της Ιταλίας, για τις ανάγκες της ταινίας «Νοσταλγία», ενώ στη συνέχεια εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ιταλία και αργότερα στη Γαλλία. Η τελευταία του ταινία «Η Θυσία», γυρίστηκε στη Σουηδία το 1986 κερδίζοντας τέσσερα βραβεία στις Κάννες. Πέθανε την ίδια χρονιά στην Γαλλία από καρκίνο. Να πούμε πως γενικά το έργο του Ταρκόφσκι χαρακτηρίζεται από έντονα προσωπικά και μεταφυσικά στοιχεία, με επιρροές από τη λογοτεχνία και τη ζωγραφική. Αργοί ρυθμοί, εικόνες εξαιρετικής αισθητικής και σταθερά απόμακρα και μακράς διάρκειας πλάνα είναι μερικά από τα κύρια χαρακτηριστικά των ταινιών του”.
Πριν αποφασίσει να βιοποριστεί ως γραφιάς, εργάστηκε σε ναυτιλιακό πρακτορείο, βιβλιοδετείο, σουβλατζίδικο, εκδοτικό οίκο, κατάστημα ενδυμάτων, συνεργείο καθαρισμού, εταιρεία κούριερ και τράπεζα. Μετά θυμήθηκε πως έγραφε καλές εκθέσεις στο Δημοτικό.
Είναι παντρεμένος με την Ευάννα Βενάρδου κι έχει ένα γιο.
Διαβάστε επίσης:
5 ταινίες του Ταρκόφσκι δωρεάν στο διαδίκτυο